біяграфія
Першага рускага нобелеўскага лаўрэата Івана Аляксеевіча Буніна называюць ювелірам слова, празаікам-жывапісцам, геніем расійскай літаратуры і найзыркім прадстаўніком Срэбнага стагоддзя. Літаратурныя крытыкі сыходзяцца ў меркаванні, што ў бунінскіх творах ёсць сваяцтва з карцінамі Віктара Васняцова, а па светаўспрыманню апавяданні і аповесці Івана Аляксеевіча падобныя з палотнамі Міхаіла Урубеля.Дзяцінства і юнацтва
Сучаснікі Івана Буніна сцвярджаюць, што ў пісьменніка адчувалася «парода», прыроджаны арыстакратызм. Здзіўляцца няма чаму: Іван Аляксеевіч - прадстаўнік старажытнага дваранскага роду, які сыходзіць каранямі ў XV стагоддзе. Сямейны герб Буніна уключаны ў гербоўнік дваранскіх родаў Расійскай імперыі. Сярод продкаў пісьменніка - заснавальнік рамантызму, выдумшчык балад і паэм Васіль Жукоўскі.
Нарадзіўся Іван Аляксеевіч у кастрычніку 1870 года ў Варонежы, у сям'і беднага двараніна і дробнага чыноўніка Аляксея Буніна, жанатага на стрыечнай пляменніцы Людміле Чубаровой, жанчыне рахманай, але ўражлівы. Яна нарадзіла мужу дзевяцярых дзяцей, з якіх выжылі чацвёра.
У Воронеж сям'я перабралася за 4 гады да нараджэння Івана, каб даць адукацыю старэйшым сынам Юлію і Яўгену. Пасяліліся ў арандаванай кватэры на Вялікі Дваранскай вуліцы. Калі Івану споўнілася чатыры гады, бацькі вярнуліся ў радавы маёнтак Бутыркі ў Арлоўскай губерні. На хутары прайшло дзяцінства Буніна.
Любоў да чытання хлопчыку прышчапіў гувернёр - студэнт Маскоўскага ўніверсітэта Мікалай рамонкі. Дома Іван Бунін вывучаў мовы, робячы ўпор на латынь. Першыя прачытаныя самастойна кнігі будучага літаратара - «Адысея» Гамера і зборнік ангельскіх вершаў.
Улетку 1881 гады бацька прывёз Івана ў Елец. Малодшы сын здаў экзамены і паступіў у 1-ы клас мужчынскай гімназіі. Вучыцца Буніну падабалася, але гэта не тычылася дакладных навук. У лісце старэйшаму брату Ваня прызнаўся, што іспыт па матэматыцы лічыць «самым страшным». Праз 5 гадоў Івана Буніна адлічылі з гімназіі пасярод навучальнага года. 16-гадовы юнак прыехаў у бацькава маёнтак Азёры на калядныя вакацыі, ды так і не вярнуўся ў Елец. За няяўку ў гімназію педсавет выключыў хлопца. Далейшым адукацыяй Івана заняўся старэйшы брат Юлій.
літаратура
У Азёрах пачалася творчая біяграфія Івана Буніна. У маёнтку ён працягнуў працу над пачатым у Яльцу раманам «Захапленне», але твор да чытача не дайшла. Затое верш юнага літаратара, напісанае пад уражаннем ад смерці куміра - паэта Сямёна Надсана - апублікавалі ў часопісе «Радзіма».
У бацькавым маёнтку з дапамогай брата Іван Бунін падрыхтаваўся да выпускных іспытаў, здаў іх і атрымаў атэстат сталасці.
З увосень 1889-га да лета 1892 году Іван Бунін працаваў у часопісе «Арлоўскі веснік», дзе друкаваліся яго апавяданні, вершы і літаратурна-крытычныя артыкулы. У жніўні 1892 года Юлій паклікаў брата ў Палтаву, дзе зладзіў Івана на пасаду бібліятэкара ў губернскай управе.
У студзені 1894 года пісьменнік наведаў Маскву, дзе сустрэўся з блізкім па духу Львом Талстым. Як і Леў Мікалаевіч, Бунін крытыкуе гарадскую цывілізацыю. У апавяданнях «Антонаўскія яблыкі», «Эпітафія» і «Новая дарога» адгадваюцца настальгічныя ноты па якая сыходзіць эпосе, адчуваецца шкадаванне аб выраджаецца шляхецтве.
У 1897 годзе Іван Бунін выдаў у Пецярбургу кнігу «На край святла». Годам раней пераклаў паэму Генры Лангфела «Песня пра Гаяваце». У перакладзе Буніна з'явіліся вершы Алке, Саадзі, Франчэска Петраркі, Адама Міцкевіча і Джорджа Байрана.
У 1898 годзе ў Маскве выйшаў паэтычны зборнік Івана Аляксеевіча «Пад адкрытым небам», цёпла сустрэты літаратурнымі крытыкамі і чытачамі. Праз два гады Бунін падарыў аматарам паэзіі другую кнігу вершаў - «Лістапад», умацавалі аўтарытэт аўтара "як паэта рускага пейзажу». Пецярбургская Акадэмія навук ў 1903 году узнагароджвае Івана Буніна першай Пушкінскай прэміяй, за якой варта другая.
Але ў паэтычнай асяроддзі Іван Бунін зарабіў рэпутацыю «старамоднага пейзажыста». У канцы 1890-х ўлюбёнцамі становяцца «модныя» паэты Валерый Брюсов, які прынёс у рускую лірыку «дыханне гарадскіх вуліц», і Аляксандр Блок з яго ўтрапёнае героямі. Максіміліян Валошын у рэцэнзіі на зборнік Буніна «Вершы» напісаў, што Іван Аляксеевіч апынуўся ў баку «ад агульнага руху», затое з пункту гледжання жывапісу яго паэтычныя «палатна» дасягнулі «канчатковых кропак дасканаласці». Прыкладамі дасканаласці і прыхільнасці класіцы крытыкі называюць верша «Памятаю доўгі зімовы вечар» і «Вечар».
Іван Бунін-паэт не прымае сімвалізм і крытычна глядзіць на рэвалюцыйныя падзеі 1905-1907 гадоў, называючы сябе «сведкам вялікага і подлага». У 1910 годзе Іван Аляксеевіч выдае аповесць «Вёска», якая паклала пачатак «цэлым шэрагу твораў, рэзка якія малююць рускую душу». Працягам шэрагу становяцца аповесць «Сухадол» і апавяданні «Сіла», «Добрая жыццё», «Князь з князёў», «Лапці».
У 1915-м Іван Бунін на піку папулярнасці. Выходзяць яго знакамітыя апавяданні «Спадар з Сан-Францыска», «Граматыка кахання», «Лёгкае дыханне» і «Сны Чанга». У 1917 годзе пісьменнік пакідае рэвалюцыйны Петраград, пазбягаючы «жудаснай блізкасці ворага». Паўгода Бунін жыў у Маскве, адтуль у траўні 1918 года з'ехаў у Адэсу, дзе напісаў дзённік «Праклятыя дні» - лютае засьцярога рэвалюцыі і бальшавіцкай улады.
Пісьменніку, гэтак заўзятыя крытыкі новую ўладу, небяспечна заставацца ў краіне. У студзені 1920 году Іван Аляксеевіч пакідае Расію. Ён з'язджае ў Канстанцінопаль, а ў сакавіку аказваецца ў Парыжы. Тут выйшаў зборнік апавяданняў пад назвай «Спадар з Сан-Францыска», які публіка сустракае захоплена.
З лета 1923 году Іван Бунін жыў на віле «Бельведэр» у старадаўнім Грассе, дзе яго наведваў Сяргей Рахманінаў. У гэтыя гады выходзяць апавяданні «Пачатковая каханне», «Лічбы», «Ружа Ерыхона» і «Міціна каханне».
У 1930 годзе Іван Аляксеевіч напісаў апавяданне «Цень птушкі» і завяршыў самае значнае твор, створанае ў эміграцыі, - раман «Жыццё Арсеньева». Апісанне перажыванняў героя абвеянае смуткам аб якая пайшла Расіі, «загінулай на нашых вачах у такой чароўна кароткі тэрмін».
У канцы 1930-х Іван Бунін перасяліўся на вілу «Жанета», дзе жыў у гады Другой сусветнай вайны. Пісьменнік перажываў за лёс радзімы і радасна сустракаў навіны пра найменшай перамозе савецкіх войскаў. Жыў Бунін у галечы. Аб сваім цяжкім становішчы пісаў:
«Быў я багаты - цяпер, воляю лёсаў, раптам стаў ўбогі ... Быў знакаміты на ўвесь свет - зараз нікому ў свеце не патрэбен ... Вельмі хачу дадому!»Віла стаптаўся: ацяпляльная сістэма не функцыянавала, паўсталі перабоі з электра- і водазабеспячэннем. Іван Аляксеевіч распавядаў у лістах сябрам аб «пячорным суцэльным голадзе». Каб здабыць хоць невялікую суму, Бунін папрасіў які з'ехаў у Амерыку аднаго на любых умовах выдаць зборнік «Цёмныя алеі». Кніга на рускай мове накладам 600 асобнікаў выйшла ў 1943-м, за яе пісьменнік атрымаў $ 300. У зборнік увайшоў апавяданне «Чысты панядзелак». Апошні шэдэўр Івана Буніна - верш «Ноч» - выйшаў у 1952 годзе.
Даследчыкі творчасці празаіка заўважылі, што яго аповесці і апавяданні кінематаграфічны. Ўпершыню пра экранізацыю твораў Івана Буніна загаварыў галівудскі прадзюсер, які выказаў жаданне зняць фільм па аповядзе «Спадар з Сан-Францыска». Але справа скончылася размовай.
У пачатку 1960-х на творчасць суайчынніка звярнулі ўвагу расійскія рэжысёры. Кароткаметражку па апавяданні «Міціна каханне» зняў Васіль Пичул. У 1989 годзе на экраны выйшла карціна «Несрочная вясна» паводле аднайменнага твора Буніна.
У 2000 годзе выйшаў фільм-біяграфія «Дзённік яго жонкі» рэжысёра Аляксея Настаўнікі, у якім расказаная гісторыя ўзаемаадносін у сям'і празаіка.
Рэзананс выклікала прэм'ера драмы «Сонечны ўдар» Мікіты Міхалкова ў 2014 годзе. У аснову стужкі ляглі аднайменны аповяд і кніга «Акаянныя дні».
Нобелеўская прэмія
Упершыню Івана Буніна вылучылі на Нобелеўскую прэмію ў 1922 годзе. Пра гэта клапатаў лаўрэат Нобелеўскай прэміі Рамэн Ралан. Але тады прэмію аддалі ірландскаму паэту Ўільяму Йетс.
У 1930-х да працэсу падключыліся рускія пісьменнікі-эмігранты, іх клопаты ўвянчаліся перамогай: у лістападзе 1933 гады Шведская акадэмія ўручыла Івану Буніну прэмію па літаратуры. У звароце да лаўрэату гаварылася, што ён заслужыў ўзнагароду за «аднаўленне ў прозе тыповага рускага характару».
715 тысяч франкаў прэміі Іван Бунін растраціў хутка. Палову ў першыя ж месяцы раздаў якія жывуць у нястачы і ўсім, хто звярнуўся да яго за дапамогай. Яшчэ да атрымання ўзнагароды пісьменнік прызнаўся, што атрымаў 2000 лістоў з просьбай дапамагчы грашыма.
Праз 3 гады пасля ўручэння Нобелеўскай прэміі Іван Бунін акунуўся ў звыклую беднасць. Да канца жыцця ў яго так і не з'явілася ўласнага дома. Лепш за ўсё Бунін апісаў становішча спраў у кароткім вершы «У птушкі ёсць гняздо», дзе ёсць радкі:
У звера ёсць нара, у птушкі ёсць гняздо.Як б'ецца сэрца, гаротна і гучна,
Калі ўваходжу, хрысцячы, у чужой, наёмны дом
З сваёй ужо састарэлага хатульком!
Асабістае жыццё
Першае каханне малады пісьменнік сустрэў, калі працаваў у «Арлоўскай весніку». Варвара Пашчанка - высокая прыгажуня ў пенснэ - падалася Буніну занадта ганарыстай і эмансіпаваным. Але неўзабаве ён знайшоў у дзяўчыне цікавага суразмоўцы. Успыхнуў раман, але бацьку Барбары бедны юнак з туманнымі перспектывамі не спадабаўся. Пара жыла без вянчання. У сваіх успамінах Іван Бунін так і называе Варвару - «невенчанной жонкай».
Пасля пераезду ў Палтаву і без таго складаныя адносіны абвастрыліся. Варвары - дзяўчыне з забяспечанай сям'і - абрыдла жабрацкае існаванне: яна пайшла з дому, пакінуўшы Буніну развітальную запіску. Неўзабаве Пашчанка стала жонкай акцёра Арсенія Бібікава. Іван Бунін цяжка перанёс разрыў, браты асцерагаліся за яго жыццё.
У 1898 годзе ў Адэсе Іван Аляксеевіч пазнаёміўся з Ганнай Цакні. Яна і стала першай афіцыйнай жонкай Буніна. У тым жа годзе адбылася вяселле. Але разам яны пражылі нядоўга: рассталіся пасля двух год. У шлюбе нарадзіўся адзіны сын пісьменніка - Мікалай, але ў 1905 году хлопчык памёр ад шкарлятыны. Больш дзяцей у Буніна не было.
Каханне ўсяго жыцця Івана Буніна - трэцяя жонка Вера Мурамцава, з якой ён пазнаёміўся ў Маскве, на літаратурным вечары ў лістападзе 1906 года. Мурамцава - выпускніца Вышэйшых жаночых курсаў, захаплялася хіміяй і свабодна размаўляла на трох мовах. Але ад літаратурнай багемы Вера была далёкая.
Абвянчаліся маладыя ў эміграцыі, у 1922 годзе: Цакні 15 гадоў не давала Буніну разводу. Шаферам на вяселлі быў Аляксандр Купрын. Муж і жонка пражылі разам да самага скону Буніна, хоць іх жыццё бясхмарнай не назавеш. У 1926 годзе ў эмігранцкім асяроддзі з'явіліся чуткі пра дзіўнае любоўным трохкутніку: у доме Івана і Веры Буніна жыла маладая пісьменніца Галіна Кузняцова, да якой Іван Бунін сілкаваў зусім не сяброўскія пачуцці.
Кузняцову называюць апошняй любоўю пісьменніка. На віле мужа і жонкі Буніна яна пражыла 10 гадоў. Трагедыю Іван Аляксеевіч перажыў, калі даведаўся пра запал Галіны да сястры філосафа Фёдара Степуна - Маргарыце. Кузняцова пакінула дом Буніна і сышла да Марго, што стала прычынай зацяжны дэпрэсіі пісьменніка. Сябры Івана Аляксеевіча пісалі, што Бунін ў той перыяд быў на грані вар'яцтва і роспачы. Ён працаваў суткамі напралёт, спрабуючы забыцца каханую.
Пасля растання з Кузняцовай Іван Бунін напісаў 38 навэл, якія ўвайшлі ў зборнік «Цёмныя алеі».
смерць
У канцы 1940-х лекары дыягнаставалі ў Буніна эмфізэму лёгкіх. Па патрабаванні медыкаў Іван Аляксеевіч адправіўся на курорт на поўдні Францыі. Але стан здароўя не палепшылася. У 1947 году 79-гадовы Іван Бунін у апошні раз выступіў перад аўдыторыяй літаратараў.
Галеча прымусіла звярнуцца па дапамогу да рускага эмігранту Андрэю Сядых. Той выпрасіў хвораму калегу пенсію ў амерыканскага філантропа Фрэнка Атран. Да канца жыцця Буніна Атран выплачваў пісьменніку 10 тысяч франкаў штомесяц.
Позняй восенню 1953 года стан здароўя Івана Буніна пагоршылася. Ён не падымаўся з ложка. Незадоўга да скону пісьменнік папрасіў жонку пачытаць лісты Чэхава.
8 лістапада доктар канстатаваў смерць Івана Аляксеевіча. Яе прычынай стала сардэчная астма і склероз лёгкіх. Пахавалі нобелеўскага лаўрэата на могілках Сен-Жэнеўеваў-дэ-Буа, месцы, дзе знайшлі спачын сотні расійскіх эмігрантаў.
бібліяграфія
- «Антонаўскія яблыкі»
- «Вёска»
- «Сухадол»
- «Лёгкае дыханне»
- «Сны Чанга»
- «Лапці»
- «Граматыка кахання»
- «Міціна каханне»
- «Акаянныя дні»
- "Сонечны ўдар"
- «Жыццё Арсеньева»
- «Каўказ»
- «Цёмныя алеі»
- «Халодная восень»
- «Лічбы»
- «Чысты панядзелак»
- «Справа карнета Елагина»