біяграфія
Айзек Азімаў - вялікі пісьменнік-фантаст, выдуманыя светы якога зачароўвалі не адно пакаленне чытачоў. Гэты таленавіты чалавек напісаў больш за паўтысячы кніг і апавяданняў, спрабуючы сябе ў розных жанрах: ад каханай навуковай фантастыкі да дэтэктываў і фэнтэзі. Аднак мала хто ведае, што ў творчай біяграфіі Азімава знайшлося месца не толькі для літаратурнай дзейнасці, але і для навукі.Дзяцінства і юнацтва
Нарадзіўся будучы пісьменнік у Беларусі, у мястэчку пад назвай Пятровічы, што непадалёк ад Магілёва 2 студзеня 1920 года. Бацькі Азімава, Юда Арановіч і Хана-Рахіль Ісакаўна, працавалі Мельнікаў. Хлопчыка назвалі імем нябожчыка дзеда з боку маці. Сам Айзек пасля будзе сцвярджаць, што першапачаткова прозвішча Азімава пісалася як Озимовы. Габрэйскія карані вельмі шанаваліся ў сям'і Айзека. Па яго ўласных успамінах, на рускай мове бацькі з ім не казалі, першай мовай для Азімава стаў ідыш, а першай літаратурай - апавяданні Шалом-Алейхема.
У 1923 годзе Азімава імігравалі ў Злучаныя Штаты і пасяліліся ў Брукліне, дзе неўзабаве адкрылі уласны кандытарскі крамка. У школу будучы пісьменнік адправіўся ў пяць гадоў. Па правілах дзяцей прымалі з шасці, аднак бацькі Айзека пераправілі дату нараджэння сына на 1919 год, каб хлопчык пайшоў у школу на год раней. У 1935-м Азімаў скончыў дзесяты клас і пачаў вучыцца ў каледжы, які, на жаль, праз год зачынілі. Пасля гэтага Айзек адправіўся ў Нью-Ёрк, дзе паступіў у Калумбійскі універсітэт, выбраўшы хімічны факультэт.
У 1939-м Азімава прысвоілі ступень бакалаўра, а праз яшчэ два гады юнак стаў магістрам хіміі. Айзек адразу ж працягнуў навучанне ў аспірантуры, аднак праз год змяніў планы і пераехаў у Філадэльфію, дзе працаваў хімікам у ваеннай суднаверфі. 1945 і 1946 гады Айзек аддаў службе ў войску, пасля чаго вярнуўся ў Нью-Ёрк і працягнуў вучыцца. Аспірантуру Азімаў скончыў у 1948-м, але не спыніўся на дасягнутым і аддаў дакументы на так званы постдокторат на аддзяленне біяхіміі. У той жа час Азімаў пачаў выкладаць у Бостанскім універсітэце, у якім прапрацаваў у выніку доўгія гады.
кнігі
Цяга да пісьменніцтву прачнулася ў Айзэка Азімава рана. Першая спроба напісаць кнігу была ў 11 гадоў: Айзек апісваў прыгоды хлапчукоў з маленькага гарадка. Спачатку творчага запалу хапіла ненадоўга, і Азімаў закінуў недапісаны кніжку. Аднак праз некаторы час вырашыў даць пачытаць першыя кіраўніка свайму таварышу. Якое ж было здзіўленне Айзека, калі той з захапленнем запатрабаваў працягу. Мабыць, у гэты момант Азімаў ўсвядоміў сілу пісьменніцкага таленту, падараванага яму, і пачаў ставіцца да гэтага дару больш сур'ёзна.
Першае апавяданне Айзека Азімава «У палоне ў Весты» быў апублікаваны ў 1939-м, аднак не прынёс пісьменніку асаблівай вядомасці. Затое наступнае кароткае твор пад назвай «Прыход ночы», апублікаванае ў 1941-м, зрабіла фурор у асяроддзі прыхільнікаў фантастычнага жанру. Гэта быў аповяд аб планеце, ноч на якой прыходзіць адзін раз у 2049 гадоў. У 1968 году аповяд нават назавуць лепшым з калі-небудзь апублікаваных у гэтым жанры. «Прыход ночы» пасля будзе неаднаразова уключаны ў шматлікія анталогіі і зборнікі, а таксама перажыве дзве спробы экранізацыі (на жаль, няўдалых). Сам пісьменнік назаве гэты аповед «водападзелам» у літаратурнай кар'еры. Цікава, што пры гэтым «Прыход ночы» не стаў каханым расповедам Азімава ва ўласнай творчасці.
Пасля гэтага апавяданні Айзека Азімава стануць доўгачаканымі для прыхільнікаў. У траўні 1939-га Айзек Азімаў прыступіў да напісання першага апавядання аб робатах пад назвай "Робі". Праз год з'яўляецца апавяданне «Лжец» - гісторыя пра робата, які ўмеў чытаць думкі людзей. У гэтым творы Азімаў ўпершыню апіша так званыя тры закона роботехники. Па словах пісьменніка, упершыню гэтыя законы сфармуляваў пісьменнік Джон Кэмпбэл, хоць той, у сваю чаргу, настойваў на аўтарстве Азімава.
Гучаць законы наступным чынам:
- Робат не можа нанесці шкоду чалавеку або сваёй бяздзейнасцю дапусціць, каб чалавеку была нанесены шкоду.
- Робат павінен падпарадкоўвацца ўсім загадам, якія дае чалавек, акрамя тых выпадкаў, калі гэтыя загады супярэчаць Першаму Закону.
- Робат павінен клапаціцца пра сваю бяспеку ў той меры, у якой гэта не супярэчыць Першаму або Другому Законам.
Тады ж з'явілася і слова «роботехника» ( «robotics»), якое ўвайшло пасля ў слоўнікі англійскай мовы. Цікава, што па якая склалася ў асяроддзі фантастаў традыцыі да Азімава творы пра робатах распавядалі пра паўстанне штучнага інтэлекту і аб бунтах, накіраваных супраць людзей. А пасля выхаду першых апавяданняў Айзека Азімава робаты ў літаратуры пачнуць падпарадкоўвацца тым самым тром законам, стаўшы больш прыязнымі.
У 1942 году пісьменнік прыступае да серыі фантастычных раманаў «Падстава». Айзек Азімаў першапачаткова задумваў гэтую серыю самастойнай, але ў 1980-м «Падстава» будзе аб'яднана з ужо напісанымі апавяданнямі аб робатах. У іншым варыянце перакладу на рускую мову гэтай серыі дадуць назву «Акадэмія».
З 1958-га Айзек Азімаў стане надаваць больш увагі навукова-папулярнага жанру, аднак у 1980-м вернецца да фантастыкі і працягне цыкл «Падстава». Мабыць, самымі прыкметнымі гісторыямі Айзека Азімава, акрамя «Падставы», сталі творы «Я робат», «Канец вечнасці», «Яны не прыляцяць», «Самі багі» і «Імперыя». Сам жа пісьменнік вылучаў апавяданні «Апошні пытанне», «Двухсотгадовы чалавек» і «Пачварны хлапчук», лічачы іх найбольш хораша ўдаліся.
Асабістае жыццё
У 1942 году Айзек Азімаў сустрэў першую сапраўдную любоў. Рамантычнасці гэтаму знаёмству надаваў і той факт, што адбылося яно ў Дзень святога Валянціна. Выбранніцай пісьменніка стала Гертруда Блюгерман. Закаханыя пажаніліся. Гэты шлюб падарыў пісьменніку дачка Робін Джоан і сына Дэвіда. У 1970-м жонкі развяліся.
Айзек Азімаў нядоўга заставаўся ў адзіноце: у гэтым жа годзе пісьменнік сышоўся з Джанет Апаў Джеппсон, якая працавала псіхіятрам. З гэтай жанчынай Азімаў пазнаёміўся ў 1959-м. У 1973 годзе пара распісалася. Дзяцей ад гэтага шлюбу ў Азімава няма.
смерць
Пісьменнік пайшоў з жыцця 6 красавіка 1992-го. Прычынай смерці Айзека Азімава лекары назавуць сардэчную і нырачную недастатковасць, абцяжараную ў віч-інфекцыяй, якой пісьменніка выпадкова заразілі ў 1983-м падчас аперацыі на сэрцы.
Смерць Айзека Азімава патрэсла прыхільнікаў, якім у спадчыну засталіся толькі кнігі вялікага пісьменніка.
бібліяграфія
- 1949-1985 - «Дэтэктыў Элайджа Бейлі і робат Дэніэл Аліва»
- 1950 - «Я, Робат»
- 1950 - «Каменьчык ў небе»
- 1951 - «Зоркі як пыл»
- 1951 - «Падстава»
- 1952 - «Касмічныя плыні»
- 1955 - «Канец Вечнасці»
- 1957 - «аголеная сонца»
- 1958 - «Лакки Стар і кольцы Сатурна»
- 1966 - «Фантастычнае падарожжа»
- 1972 - «Самі багі»
- 1976 - «Двухсотгадовы чалавек»