Կենսագրություն
Տիգրան Պետրոսյանը փայլուն կարիերա արեց շախմատի գլոբալ մարզաձեւերում: Հայ ֆուտբոլիստը բազմիցս դարձել է խոշոր մրցաշարերի հաղթող, ԽՍՀՄ չեմպիոն, իրականացնում է հետաքրքիր քայլեր եւ ցույց տվեց պաշտպանական տեխնիկայի սեմինարներ: Մրցակիցների շարքում գրոսմայստերը համարվում էր ամենաբարդ շախմատիստը ամբողջ XX դարի համար:Մանկություն եւ երիտասարդություն
Աշխարհի չեմպիոնը ծնվել է 1929 թվականի հունիսի 17-ին Թիֆլիսում: 1943-ին տղայի մայրը մահացավ, որին հաջորդեց 1944-ին, թողեց իր կյանքը եւ հայրը: Վարդուշի ավագ քույրը զբաղվում էր կրթությամբ: Այդ ժամանակ Տիգրանն արդեն հանդիպել էր շախմատի հետ, նա գնաց ռահվիրաների Թբիլիսի Լեհաստան, որտեղ Արչիլա Էբրիդեսը զբաղվում էր հայտնի շախմատիստի բաժնում:
Բացի այդ, երիտասարդ հայը հետաքրքրվեց հանրաճանաչ ֆուտբոլիստի եւ Արոնա Նիմենցովիչի շախմատի արվեստի գեղարվեստի գրքով, «Իմ համակարգը գործնականում»: Պետրոսյանի համար Կումիրը դարձավ Խոսե Ռաուլ Կապաբանան, որի խաղային մարտավարությունը հիանում էր երիտասարդի կողմից:
Անձնական կյանքի
Երջանկություն անձնական կյանքում Տիգրան Վարդանովիչը գտել է իր կնոջ, Ռոնա Յակովլովնան ավինզերի հետ: Ըստ լեգենդի, ոչ միայն աշխարհի ապագա չեմպիոնը, այլեւ Էֆիմ Գելերը, հոգ էր տանում գեղեցկության մասին: Երբ աղջիկը հարցրեց, թե ով է ընտրելու շախմատիստները, Ռոնը պատասխանեց. «Միջկառումը ցույց կտա», ինչը նշանակում է մոտենալ մրցաշարը Շվեյցարիայում 1952 թ.Մրցակցին, Պետրոսյանը ամենաուժեղն էր: Բայց, որպես ֆուտբոլիստի ավելի ուշ ամուսին, նրանք ամուսնացած էին Շվեյցարիայի մրցույթի մեկնարկից առաջ: Մի զույգ ապրում էր ներդաշնակ, գուցե, քանի որ կինը հիանալի խաղաց շախմատը, նա հասկացավ, թե ինչ է արել նրա ամուսինը: Ընտանիքում հայտնվեցին երկու երեխա: Գրոսմայստեր կինը տվել է Վարդանի որդուն, ինչպես նաեւ մի քանի զույգը բարձրացրել է Միխայիլ որդի որդի:
Շախմատ
Շախմատիստի կենսագրություններում առաջին հաղթանակները եկան 1940-ականների կեսերին: 1945-ին Համամիութենական երիտասարդական առաջնությունում երիտասարդը զբաղեցրեց 1-ինից 3-րդ տեղը, խաղաց ինչպես հայրենի Հայաստանում, այնպես էլ Վրաստանում: 1947-ին նա մասնակցեց ԽՍՀՄ առաջնության կիսաեզրափակչին, որտեղ նա կարողացավ կատարել սպորտի վարպետի նորմը: 1948-ի մրցույթում Պետրոսյանի մրցակիցը ելույթ ունեցավ Հենրի Կասպարյանի փորձառու գրոսմայստեր, որը տեղ տվեց երիտասարդ մարզիկին:
1949-ին երկրի առաջնությունում Տիգրանը կարողացավ մտնել եզրափակիչ եւ զբաղեցրեց 16-րդ տեղը: 1950-ին տեղափոխվել է Մոսկվա, որտեղ նա շարունակում էր զբաղվել շախմատիստներով: Մայրաքաղաքի առաջնությունում հայ խաղացողը ցույց տվեց փայլուն արդյունքներ, նախ զբաղեցրեց երրորդը, իսկ ավելի ուշ ամբիոնի ամբիոնի առաջին քայլը:
Ուսպեքխուսը թույլ տվեց մասնակցել Շվեյցարիայի 1952-ի ինտերակոնային մրցաշարին, որտեղ նա դարձավ մեդալակիր: Այդ ժամանակվանից շախմատիստը պարբերաբար ճանապարհորդում էր միջազգային մրցումներին:
1962-ին Պետրոսյանը հաղթեց դիմորդների մրցաշարին, ինչը նրան հնարավորություն տվեց պայքարել Ինքը `Միխայիլ Բոտվիննիկի հետ, Խորհրդային աշխարհի առաջին չեմպիոն: Խաղի այս նշանում հայը ծեծի է ենթարկել մրցակցին: 1966-ին Տիգրանը պայքարում էր աշխարհի առաջնության Հանդիպմանը Բորիս Սպասկիի հետ, իսկ 1969-ին պարտվեց նույն խաղացողին:
Շախմատիստի «մենակատար» խաղերին զուգահեռ ԽՍՀՄ թիմում թիմը մասնակցեց շախմատի օլիմպիադաներին, երկրին բերելով նոր հաղթանակներ: 1950-ականների վերջին, 1970-ականների կեսերը, մարզիկը 9 անգամ հաղթող էր: Գրոսմայստերը բազմիցս շահել է Եվրոպայի հրամանատարական առաջնությունը: 1970-ին նա դարի խաղերի շարքում էր, որը տեղի է ունեցել Բելգրադում:
Սպորտի ընթացքում Քարթերը Պետրոսյանը հաճախ գրառումներ է տալիս: Օրինակ, ԽՍՀՄ վեց առաջնություն է անցել հայկական, առանց մեկ պարտության: 1960-ականների սկզբին ամերիկացի ֆիզիկոս Արփադ Էլոն մշակել է շախմատիստների անհատական գործակիցները հաշվելու համակարգ: Այս համակարգում կազմված առաջին ցուցակը 1964-ին ղեկավարում էր Տիգրան Վարդանովիչը եւ Բոբի Ֆիշերը:
Մի քանի տարի ELO վարկանիշների համաձայն, սովետական խաղացողը մտավ աշխարհի լավագույն շախմատիստներից վեցը: Մրցակիցները բարձր գնահատեցին Պետրոսյանին բնօրինակ ոճով, որը համատեղում էր ճշգրիտ հաշվարկը եւ հիանալի ինտուիցիան: Տղամարդը իրեն ցույց տվեց որպես հիանալի ստրատեգ, որը գիտի, թե ինչպես կարելի է հաշվարկել մի քանի տասնյակ քայլ առաջ:
Չեմպիոնը նախընտրեց անցկացնել կուսակցական դիրքեր, այլ ոչ թե ռիսկի դիմել: «Վտանգի զգացողություն» շնորհիվ մյուս շախմատիստները այս ձեւով կանչեցին, 1962-ի մրցաշարերում Տիգրան Վարդանովիչը պարզվեց, որ բացարձակ հաղթող է: Նա բազմիցս շեշտեց հարցազրույցում, որ նա ավելի շատ է սիրում, քան հարձակվելը: Հաճախ, խաղի մեջ հայը օգտագործեց «Ֆերիի Պեշկիի դեբյուտը» ընդունելությունը:
Մահ
80-ականների սկզբին շախմատիստը իմացավ, որ նա խիստ հիվանդ է: Գրոսմայստերը մահացավ 1984-ի օգոստոսի 13-ին: Մահվան պատճառը քաղցկեղ ստամոքսն էր: Խաղացողի գերեզմանը գտնվում է Մոսկվայի հայկական գերեզմանատանը:2006 թվականին Երեւանում հաստատվել է հուշարձան Երեւանում, Պետրոսյանի խնամքից հետո: Ի պատիվ Հայաստանում բազմաթիվ հաղթողի, իր դիմանկարով թողարկեց նաեւ նամականիշներ: Պատմությունը պահպանվել է եւ հրաշագործի շատ լուսանկարներ:
Հիշողություն
- Պետրոսյանայի անվան շախմատի Հայաստանի կենտրոնական տուն
- Պետրոսյան փողոց Երեւանում
- Մոսկվայում արհմիությունների շախմատի ակումբը
- Հուշահամալիր Թբիլիսիում, որտեղ ապրում էր Պետրոսյանը
- Հրամանատար երիտասարդությունը եւ միայնակ մեծահասակների հիշատակի մրցաշարեր Մոսկվայում
- 2004 թվականը հռչակվեց Տիգրան Պետրոսյանի հիշատակի տարին
- Հիշողության հիշողություն Պետրոսյան
- Մեդալը «Տիգրան Պետրոսյան» - մրցանակակիր մարզիչները վերջին տարիներին հատուկ նվաճումների համար
- Պետրոսյանի պատվին տրվել են Հայաստանի փոստային նամականիշներ
- Պետրոսյանի կերպարը տեղադրված է 2000 թ. ՀՀ դրամի հավասար արժեք ունեցող թղթադրամի վրա
Մատենագրություն
- 1968 - «Շախմատ եւ փիլիսոփայություն»
- 1989 - «Շախմատի դասախոսություններ Պետրոսյան»
- 1985 - «Հուսալիության ռազմավարություն»
- 2015 - «Իմ լավագույն երեկույթները»
- 2018 - «Տիգրան Պետրոսյանի շախմատի դպրոց»