Гісторыя персанажа
Мальчыш-плахіша - адмоўны герой твора «Казка пра Ваеннай таямніцы, пра Мальчыш-Кібальчыш і яго цвёрдым слове». З-за гнюснага шкодніка пацярпеў адважны хлопчык, а вось кошт здрады апынулася смешны.Гісторыя стварэння персанажа
Гісторыю пра подзвіг Кібальчыша пісьменніка Аркадзя Гайдара апублікавалі ўвесну 1933 года. Пасля гэты гераічны аповяд увайшоў у зборнік «Ваенная тайна».
Жанр твора ставіцца да аповесці, але Гайдар ўключыў у аповяд рысы і дэтэктыва, і прыгоды. Акрамя таго, чырвонай ніткай у радках прасочваюцца і выхаваўчыя матывы. У назве ёсць словазлучэнне - «ваенная таямніца». Пісьменнік бачыў у гэтым галоўны сэнс і ідэю свайго тварэння.
Твор Аркадзь Гайдар пачаў пісаць ў 1932 годзе. У гэты час аўтар працуе карэспандэнтам «Ціхаакіянскай зоркі». Першае, «працоўны» назва твора - «Такі чалавек». Але пазней Аркадзь Пятровіч піша ў дзённіку, што, хутчэй за ўсё, назаве аповесць «Мальчыш-Кібальчыш».
У канцы жніўня 1932 года да назвы дадалася «ваенная таямніца», тым самым аўтар перанёс фокус увагі з подзвігу Кібальчыша на асаблівы сакрэт, які дапамагае Чырвонай арміі ўтрымліваць перамогу ў вайне з буржуінамі.
І сакрэт гэты не ў ўзбраенні або танках. Галоўная таямніца заключаецца ў тым, што кожны ведае, за што ён змагаецца. Кожны ўпэўнены ў тым, што ён на правай баку. А яшчэ падрастае новае пакаленне, якое падзяляе каштоўнасці продкаў і нават не дапускае думкі пра паразу.
«Казка пра Ваеннай таямніцы, Мальчыш-Кібальчыш і яго цвёрдым слове» пасля публікацыі ў «Піянерскай праўдзе» выйшла асобнай кніжкай. Прыгожыя ілюстрацыі ў ярка-чырвоных адценнях належаць мастаку Уладзіміру Канашэвіч. Аповесць жа падвергнулася доўгім абмеркавання крытыкаў.
У прыватнасці, паўгода вялася дыскусія аб карыснасці гэтай кнігі для дзяцей. Але ў выніку Аляксандр Сяргеевіч Шчарбакоў, партыйны дзеяч, заявіў, што спрэчкі аб «ідэйнасці» творы - непрынцыповыя і непатрэбныя. Пасля жыццё пацвердзіла гэтыя словы. «Ваенная тайна» і ўключаны ў яе аповяд пра подзвіг маленькага хлопчыка ўвайшла ў "залаты фонд" дзіцячай літаратуры.
Біяграфія і лад Мальчыша-плахіша
Каб адцяніць ўчынкі галоўнага героя - Мальчыша-Кібальчыша, неабходны яго антыпод, антаганіст. І ім стаў такі ж хлопчык, які вырас разам з астатнімі, шпацыраваў, бегаў, гуляў. Ён нічым не адрозніваецца ад аднагодкаў. Толькі чамусьці вырашыў, што «банка варэння ды кошык печыва» - гэта важкі довад здрадзіць радзіму.Калі на вайну сышлі і бацькі, і старэйшыя браты, засталіся адны толькі старыя, няздольныя нават падняць шаблі, ды маленькія дзеці. Хлопчыкі яшчэ гуляюць у хованкі і даганялкі, але не па чутках ведаюць, што такое вайна і як хавацца ад куляў.
Прыходзіць час, і на падмогу Чырвонай арміі становіцца няма каму ісці. І тады збіраецца атрад хлапчукоў, якія вырашаюць пастаяць за радзіму і пратрымацца, пакуль не пасьпеюць асноўныя сілы. Сярод іх аказваецца і Мальчыш-плахіша. Ён нароўні з астатнімі збіраецца ў дарогу. Але не для таго, каб стаяць да апошняга патрона, а каб знайсці спосаб дапамагчы буржуінам.
І калі вялася жорсткая бітва, антыгерой падпаліў баявыя запасы Чырвонай арміі. Ён прыбег да ворагаў і радасна абвясціў іх аб дасканалым ўчынак. Персанаж прадаўся, і кошт паразы маладога атрада - «банка варэння ды кошык печыва» - стала на адну чашу вагаў са смерцю адважнага Мальчыша-Кібальчыша.
У самым апавяданні буржуі катавалі хлопчыка, каб даведацца, што ж за ваенная таямніца у Чырвонай арміі. Пісьменнік жа лічыць, што галоўны сакрэт - гэта тэма яднання людзей. Ўсе - і старыя, і малыя - гатовыя змагацца разам супраць «праклятых буржуінаў» і абараніць радзіму.
Сёння імя Мальчыша-плахіша стала намінальным. Так называюць папросту дрэнных людзей, хоць Гайдар рабіў упор на якасцях здрадніка і баязліўца, які баяўся паразы і палічыў за лепшае перабегчы на бок ворага.
Мальчыш-плахіша ў фільмах
У 1958 году сюжэт казкі увасобіўся ў мультыплікацыйнай маляваны карціне. Рэжысёр Аляксандра Сняжко-Блоцкая паказала, што гэты мультфільм прысвечаны ленінскаму камсамолу.
Знакамітая экранізацыя «Казка пра Мальчыша-Кибальшиче» была знятая рэжысёрам Яўгенам Шерстобитовым па матывах твора Гайдара ў 1964 годзе.
Ролю антаганіста фільма запрасілі згуляць акцёра Сяргея Ціханава. Да гэтага хлопчык здымаўся карціне «Правадыр чырванаскурых». Яўген Шапавалаў, убачыўшы, як юны артыст ўжыўся ў ролю Джоні Дорсет, зразумеў, што лепшага кандыдата на ролю «плахіша» яму не адшукаць.
На фота са здымак глядзіць хітры, задзірлівы хуліган. Але, як прызнаўся Яўген Фирсович:
Не трэба быць рэжысёрам, каб убачыць, якім рэдкім акцёрскім дарам валодаў гэты дзіця.Уласна, характар артыста выдаваў завадатарам і за межамі камер. Так, у перапынках Сярожа Ціханаў не пераставаў гарэзнічаюць - то адводзіў хлопцаў купацца, то прыдумляў вар'яцкія розыгрышы.
У фільме хлопчык гуляў здрадніка. Здрадніка, які ў самым пачатку запатрабаваў са шпіёна дзядзькавай 518 прысмакі ў абмен на дапамаганне. Яго цытата ў фільме з размовы з агентам з галавой выдае прычыну здрады:
Пернік мядовы дасі? ... А два дасі? ... А зараз халву давай, ды пабольш, а то не скажу.Герой у карціне выглядае баязлівым, прагным, обжорливым і зайздросным. Менавіта так сабе чытачы і прадстаўлялі плахіша, калі чыталі казку савецкага пісьменніка.
У біяграфіі акцёра яшчэ некалькі яркіх роляў, часцей ён гуляў антаганістаў. Талент артыста па вартасці так і не ацанілі. Падаўшы дакументы для паступлення ў ВГIК, маладая зорка атрымлівае адмову. Лёс Ціханава трагічная, памёр акцёр у 21 год, трапіўшы пад трамвай.
цытаты
Пернік мядовы дасі? А два дасі? А цяпер халву давай, ды пабольш, а то не скажу.Стойте, я зараз! Я толькі штаны подтяну.Я жа ваш, буржуйскай!бібліяграфія
- 1933 - «Казка пра Ваеннай таямніцы, пра Мальчыш-Кібальчыш і яго цвёрдым слове»
фільмаграфія
- 1958 - «Казка пра Мальчыш-Кібальчыш»
- 1964 - «Казка пра Мальчыша-Кибальшиче»