Нагорны Карабах з-за праблем этнапалітычных ідэнтыфікацыі насельнікаў рэгіёна яшчэ ў канцы 80-х - пачатку 90-х стаў зонай напружання. Першапачатковую выбліск агрэсіі загасілі, але з тых часоў з гэтых месцаў рэгулярна даносяцца гукі страляніны і грукат выбухаў.
Канфлікт у Нагорным Карабаху 27 верасня 2020 гады стаў працягам застарэлай гісторыі. Пра тое, з чаго пачалося ў гэты раз супрацьстаянне, аб яго сутнасці, прычынах і верагодных наступствах - у матэрыяле 24СМИ.
Пачатак канфлікту
Варта адразу абмовіцца, што бягучы канфлікт у Нагорным Карабаху, пра які раніцай 27 верасня 2020 года паведамілі ў навінах ўсе сусветныя СМІ, не стаў нейкім новым лакальным супрацьстаяннем - гэты ўчастак мясцовасці на стыку тэрыторый і інтарэсаў Азербайджана і Арменіі на працягу ўжо 30 гадоў застаецца агменем напружанасці.Калі глядзець на мясцовую становішча больш глабальна, то першапрычыны канфлікту ў тутэйшых гарах сыходзяць каранямі ў часы распаду Расійскай імперыі, калі зайшла гаворка аб прызнанні Нагорнага Карабаха незалежнай палітыка-адміністрацыйнай адзінкай.
Пакуль існаваў СССР, які ўсталяваў у тутэйшых краях свае парадкі і пакінуў гэтыя землі ў складзе Азербайджанскай ССР, даўшы пры гэтым шырокую аўтаномію, сітуацыя ў рэгіёне заставалася параўнальна стабільнай. Але калі Саюз прыслабіў свой уплыў у сувязі з новымі перабудоўным павевамі, «алей», дзесяцігоддзямі падліваць усімі бакамі супрацьстаяння ў нацыянальна-адміністрацыйны канфлікт, усё-ткі шуганула.
Сутнасць праблемы заключаецца ў наступным. Азербайджан імкнецца вярнуць землі, якія лічыць сваімі як дзяржава-правапераемнік Азербайджанскай рэспублікі, якая існавала ў 1918-1920-м. Нагорны Карабах рэспубліка, так практычна нікім і ня прызнаная ў якасці дзяржавы, жадае незалежнасці. У чым яе падтрымлівае Арменія, якой гэты рэгіён належаў яшчэ да заваёвы асманамі.
Калі, не вяртаючыся да падзей мінулым, казаць аб прычынах таго, што канфлікт у Нагорным Карабаху разгарэўся зноў, то тут версіі разыходзяцца, паколькі ўсе бакі «ківаюць» адзін на аднаго, абвінавачваючы ў пачатку баявых дзеянняў.
Па заяве кіраўніцтва непрызнанай Нагорна-Карабахскай рэспублікі, нядзельку раніцай сталіца дзяржавы Степанакерт падвергнулася з боку Азербайджана масіраванага абстрэлу з прымяненнем установак залпавага агню і авіяцыі. У выніку загінулі мірныя жыхары.
Словы прэс-сакратара кіраўніка НКР Ваграма Пагасян падтрымалі ў Ерэване. Прэм'ер-міністр Рэспублікі Арменія Нікол Пашынян на старонцы ў Facebook паведаміў аб абстрэле з ужываннем ракетнага ўзбраення і авіяцыйнай тэхнікі азербайджанскімі войскамі мірных паселішчаў на тэрыторыі Нагорна-Карабахскай рэспублікі.
У процівагу заявам, якія паступілі з Ерэвана і Сцепанакерце, у Баку паведамілі пра тое, што пачатая вайсковая аперацыя ўяўляе сабой контрнаступленне. Прадпрынятае для абароны мірнага насельніцтва пасля таго, як з пазіцый ўзброеных сіл армянскага боку быў адкрыты агонь у напрамку населеных пунктаў Физули, Джебран, Тертер па ўсёй працягласці фронту, які ўсталяваўся пасля ліпеньскіх падзей.
Такім чынам, кожнай бокам зноў набіраючага абароты супрацьстаяння былі названыя ўласныя важкія прычыны для пачатку актыўных ваенных дзеянняў.
Што адбываецца ў Нагорным Карабаху сёння
Пасля рушылі з усіх бакоў супярэчаць адзін аднаму заяў у НКР і Арменіі ўлады распарадзіліся ўвесці ваеннае становішча, а таксама абвясцілі ўсеагульную мабілізацыю. На падобныя меры дзяржавы рэгіёну пайшлі упершыню з таго моманту, як канфлікт у Нагорным Карабаху быў «замарожаны» ў 1994 годзе, нягледзячы на рэгулярныя ўзброеныя сутыкненні на мяжы.
Азербайджан на гэтак рашучыя меры адразу не пайшоў. Але на тэрыторыі шэрагу рэгіёнаў краіны, размешчаных у непасрэднай блізкасці да раёна баявых дзеянняў, ваеннае становішча разам з абавязковым да выканання каменданцкую гадзінай пасля ўсе ж такі было ўведзена. Таксама на тэрыторыі рэспублікі быў абмежаваны доступ у інтэрнэт, па заявах уладаў - з мэтай прадухілення меркаваных правакацый з армянскага боку.
Кім Кардаш'ян выказалася пра канфлікт у Нагорным Карабаху
Прэс-сакратар армянскага Міністэрства абароны абвінаваціла азербайджанскі бок у інфармацыйнай падрыхтоўцы, якую, па словах Шушан Сцепанян, праводзілі ўлады дзяржавы перад чарговай эскалацыяй канфлікту.
Улады Азербайджанскай рэспублікі яшчэ 20 верасьня паведамлялі аб павышэнні канцэнтрацыі ўзброеных сіл Арменіі ўздоўж мяжы і папярэджвалі пра верагоднасць правакацыі з боку праціўніка.
28 верасня і Арменія, і Азербайджан абвясцілі пра значныя поспехі, дасягнутых у ходзе баёў. Так, з армянскага боку было заяўлена пра знішчэнне звыш 200 салдат праціўніка, а таксама 30 адзінак баявой тэхнікі, не лічачы двух дзясяткаў збітых беспілотнікаў.
Азербайджанскае ваеннае кіраўніцтва раніцай 28-га чысла адрапартавала аб знішчэнні жывой сілы суперніка ў колькасці, які перавышае 550 чалавек, а таксама баявой тэхнікі агульным лікам звыш 60 адзінак, куды ўваходзяць танкі і бронемашыны, беспілотнікі, зенітныя ракетныя комплексы і артылерыйскія ўстаноўкі.
Пацверджання агучанай Баку статыстыкі па ваенных страт суперніка пасля былі абвергнутыя ўладамі Арменіі. Звесткі па забітым з азербайджанскай боку таксама пацверджаны не былі.
Услед за гэтым рушылі ўслед ўзаемныя абвінавачванні ў актыўным прыцягненні да ўдзелу ў баявых дзеяннях наёмнікаў з Сірыі і іншых замежных дзяржаў. Арменія сцвярджае, што процілеглага боку з баевікамі дапамагае Турцыя. А Азербайджан запэўнівае, што дзякуючы дапамозе наёмных ваенных спецыялістаў афіцыйны Ерэван і мае магчымасць скажаць рэальныя лічбы ўласных страт.
У Рэспубліцы Арменія ў медыцынскіх установах спынены планавы прыём пацыентаў. У рамках дзеючага на тэрыторыі краіны ваеннага становішча дапускаецца толькі аказанне медычнай дапамогі ў экстранных выпадках, а таксама правядзенне рэанімацыйных мерапрыемстваў.
У сталіцы Азербайджана часова абмежавалі працу аэрапорта «Гейдар Аліеў», прыпыніўшы аж да канца верасня палёты да Нахичевани і адмяніўшы запланаваныя міжнародныя рэйсы.
У НКР паведамілі пра тое, што пазбавіліся пазіцыі на поўдні непрызнанага дзяржаўнага ўтварэння. Таксама ўзначальвае рэспубліку Араик Аруцюнян выказаў здагадку, што ў бліжэйшы час будуць зробленыя і іншыя тэрытарыяльныя страты.
наступствы
Адносна верагоднага развіцця і наступстваў, якія будзе мець канфлікт у Нагорным Карабаху ў будучай перспектыве, меркаванні разыходзяцца.Так, Леанід Нарсісян, які ўзначальвае дэпартамент абаронных дасьледаваньняў у Armenian Research & Development Institute, упэўнены, што найбольш верагодных сцэнара два. Першы мае на ўвазе заціхання супрацьстаяння пад ціскам звонку, з боку краін, якія не зацікаўленых у эскалацыі канфлікту. Другі ў меншай ступені верагодны, але магчымы - баявыя дзеянні стануць бескантрольна пашырацца, зацягваючы ў вайну ўсё новыя дзяржавы.
На думку кіраўніка даследчага цэнтра «Блізкі Усход - Каўказ» пры Міжнародным інстытуце найноўшых дзяржаў Станіслава Тарасава, развіццё падзей у рэгіёне без ўмяшання Турцыі не абыдзецца. Эксперт-палітолаг лічыць, што бягучы канфлікт у Нагорным Карабаху першапачаткова быў справакаваны пры ўдзеле турэцкай боку, прадстаўнікам якой зараз важна не ўпусціць момант, пасля якога сітуацыя выйдзе з-пад кантролю.
Станіслаў Притчин з Нацыянальнага даследчага інстытута сусветнай эканомікі і міжнародных адносін лічыць рызыкі далейшага пашырэння збройнага канфлікту дастаткова значнымі. На гэта, па словах эксперта, паказвае як маштаб мабілізацыі ў краінах-удзельніцах, які раней у рэгіёне не назіраўся. Так і нежаданне бакоў апынуцца ў ліку тых, хто прайграў, а таму гатоўнасць ісці на крайнія меры з мэтай схіліць шалі на сваю карысць.
Таксама Притчин упэўнены ў гатоўнасці Турцыі падтрымаць азербайджанскі бок. І асобна паказвае на няпростую ў палітычным аспекце сітуацыю для Расіі, якая і з удзельнікамі канфлікту падтрымлівае дыпламатычныя адносіны. І з АБСЕ супрацоўнічае ў пытанні выпрацоўкі кампраміснага рашэння па праблеме рэгіёну.
рэакцыя
Адразу пасля пачатку баявых дзеянняў у Нагорным Карабаху рушыла ўслед рэакцыя з боку сусветнай супольнасці.
Расія рашуча заявіла ўдзельнікам супрацьстаяння аб неабходнасці неадкладна спыніць агонь і пачаць перамовы аб мірным урэгуляванні канфлікту.
ЗША паведамілі пра тое, што будуць працягваць сачыць за падзеямі ў рэгіёне і разгледзяць магчымасць папярэдзіць далейшае абвастрэнне сітуацыі.
Генеральны сакратар Савета Еўропы Марыя Пейчинович-Бурич заклікала канфліктуючыя дзяржавы да мірнага вырашэння пытання, нагадаўшы пра абавязацельствы, узятыя Арменіяй і Азербайджанам пры уступленні ў арганізацыю.
Іран паведаміў пра гатоўнасць выступіць пасярэднікам у мірных перамовах паміж супрацьлеглымі бакамі.
Турэцкі прэзідэнт Рэджэп Таіп Эрдаган выступіў з адрасаваным да кіраўніцтва Арменіі патрабаваньнем спыніць акупацыю земляў Азербайджана, якія займае НКР. Таксама турэцкі лідэр абвінаваціў АБСЕ ў няздольнасці на працягу трох дзесяцігоддзяў вырашыць праблему Нагорнага Карабаха.
Папа Рымскі Францыск заклікаў паству памаліцца за ўсталяванне міру на Каўказе, а таксама звярнуўся да варагуючым бакам з просьбай скласці зброю і вырашыць канфлікт у Нагорным Карабаху шляхам «дыялогу і перамоваў».