біяграфія
У савецкім кінематографе цяжка знайсці іншага гэтак шматжанравага рэжысёра, як Самсон Самсонаў. Фільмаграфія пастаноўшчыка ўключае истерны і дэтэктывы, экранізацыі класічных твораў і камедыі, меладрамы і авангарднае кіно. Адны стужкі Самсонава ( «Самотным падаецца інтэрнат») штотыдзень дэманструюцца на тэлебачанні, іншыя ( «Арэна») вядомыя толькі вузкаму колу аматараў кінематографа.Дзяцінства і юнацтва
Рэжысёр нарадзіўся ў 1921 годзе ў горадзе Новозыбкова Гомельскай губерні. Зараз малая радзіма пастаноўшчыка ўваходзіць у склад Бранскай вобласці Расіі. Адны крыніцы называюць днём нараджэння кінематаграфіста 23 сакавіка, іншыя - 23 лютага.
Самсон - чацвёртае дзіця Язэпа Самуілавіч і Гені Самсонаўны, яго і старэйшага брата Самуіла назвалі ў гонар дзядуляў. Сапраўднае прозвішча Самсонава - Эдэльштэйн. У рэжысёра, экранізаваны чэхаўскую п'есу «Тры сястры», сапраўды было тры сястры, старэйшыя Ася і Серафіма і малодшая Берта.
Калі Самсону было 13 гадоў, памерла яго маці. Паколькі бацькі на момант смерці Гені Самсонаўны былі ў разводзе, хлопчык жыў то ў дзіцячым доме, то пад апекай старэйшага брата ў Маскве. Бацька памёр у 1942 годзе ў Ташкенце. Прычынай смерці Іосіфа Самуілавіч стаў тыф.
Самсон хадзіў у тэатральны гурток Дома піянераў. Пасля заканчэння школы юнака прынялі ў трупу Маскоўскага тэатра транспарту. Гастролі і рэпетыцыі малады акцёр сумяшчаў з вучобай у Маскоўскім абласным мастацка-педагагічным вучылішчы і са здымкамі ў эпізодах на «Масфільме».
Калі пачалася вайна, тэатр Самсонава гастраляваў на Ўрале. Акцёр меў вельмі дрэнны зрок, і яго не мабілізавалі. Хлопец аб'ездзіў з гастролямі ўсе буйныя сібірскія горада і пабываў нават у Манголіі.
У 1943 году Самсон стаў студэнтам рэжысёрскага факультэта ВДІКа. Вучоба ў савецкай кузні кінематаграфічных кадраў падарыла Самсонаву дружбу са студэнтам Сяргеем Бандарчуком і настаўніцтва Сяргея Герасімава і Тамары Макаравай. Дыпломную практыку Самсон праходзіў у карціне свайго педагога «Маладая гвардыя».
Асабістае жыццё
Самсон Іосіфавіч тройчы ўступаў у шлюб, і кожная з жонак падарыла рэжысёру па дачцэ. У маладосці мужчына ажаніўся на Эміліі змагара, якая праз 11 гадоў шлюбу нарадзіла дачку Жэню. Калі дзяўчынка была зусім малечай, яе бацька закахаўся ў студэнтку ВДІКа Маргарыту Валодзіна і кінуў дзеля прыгажуні сям'ю.У 1957 году Самсонаў зняў Рыту ў карціне пра Грамадзянскай вайне «Вогненныя вёрсты» і ўзяў дзяўчыну замуж. Праз 4 гады ў Маргарыты і Самсона нарадзілася дачка Маша. На сумесных фота бачная каханне, якую рэжысёр адчуваў да сваёй музе.
13 гадоў шлюбу асабістае жыццё пастаноўшчыка была непарыўна звязана з творчай: рэжысёр зняў жонку ў шасці фільмах, у тым ліку з блаславення ўдавы Усевалада Вішнеўскага ў экранізацыі п'есы «Аптымістычная трагедыя». А потым Маргарыта пайшла ад Самсона Іосіфавіча. Прычыны разводу рэжысёр і актрыса ніколі не згадвалі.
У карціне Уладзіміра Басава «Час і сям'я Конвей» Маргарыта і Марыя Валодзіна згулялі адну і тую ж гераіню ў юнацтве і сталым узросце. Асаблівасцю стужкі было тое, што ў дарослых персанажаў пераўвасабляюцца вядомыя акцёры, а ў тых жа герояў у маладосці - іх дзеці. Напрыклад, ролю юнага Алёна Конвея выканала будучая зорка «Татавых дочак» Андрэй Лявонаў, а таго ж героя праз 20 гадоў - яго бацька Яўген Лявонаў, які падарыў голас мультыплікацыйнага Віні Пуху.
У трэцім шлюбе з Таццянай Рудановской у Самсонава нарадзілася дачка Кацярына. Аднак і гэты саюз рэжысёра распаўся.
Пастаноўшчыку прыпісваюць раманы з многімі вядомымі артысткамі, а Эстонка Эве Ківі ў інтэрв'ю сцвярджала, што пазбавілася ролі ў дэтэктыве «Чыста ангельскае забойства» з-за таго, што адпрэчыла дамаганні Самсона Іосіфавіча. Па словах кампазітара Яўгена догі, які напісаў музыку да такіх фільмах Самсонава, як «Восьмы цуд святла», «Самотным падаецца інтэрнат» і «Танцпляцоўка», рэжысёру асабліва падабаліся жанчыны баскетбольнага росту.
фільмы
Самсонаў пачынаў рэжысёрскую кар'еру ў якасці тэатральнага пастаноўшчыка, і яго дэбютнага фільма «паскакунчык» папярэднічала інсцэніроўка гэтага чэхаўскага апавядання на падмостках Тэатра кінаакцёра, у якой, акрамя Лідзіі Сухараўскай і Канстанціна Барташэвіч, бліскаў Марк Бернес. Кінакрытыкі адзначаюць тэатральнасць ўсіх фільмаў Самсона Іосіфавіча за выключэннем «вогненныя вёрст".
У якасці выканаўцаў галоўных роляў у экранізацыі «паскакунчык» Самсонаў абраў Людмілу Целіковская і Сяргея Бандарчука. Супраць кандыдатуры Сяргея Фёдаравіча пярэчыў дырэктар «Масфільма» Іван Пырьев, які сцвярджаў, што акцёр са гэтак грозным тварам не можа гуляць як аддана і сціплага персанажа, як Дымоў. Але Самсонаў і Герасімаў адстаялі Бандарчука. Поспех на Венецыянскім кінафестывалі даказаў правату рэжысёра: стужка пра жонку, ня якая разгледзела героя ў мужу-вучоным, ганаравалася «Срэбнага льва».
Толькі два наступных фільма Самсонава атрымалі такое ж прызнанне, як кінадэбют. «Аптымістычная трагедыя» стала лідэрам савецкага кінапракату ў 1963 годзе і заваявала прыз Канскага фестывалю. А карціна пра сучасную свацця «Самотным падаецца інтэрнат» з Наталляй Гундаревой і Аляксандрам Міхайлавым у галоўных ролях на фестывалі ў Кіеве была ўзнагароджана як лепшая кінакамедыя 1983 года.
Ранняя камедыя Самсонава «За вітрынай ўнівермага» не мела падобнага поспеху, хоць у ёй гулялі такія асы кінематографа, як Іван Дзмітрыеў і Барыс Тенин. Стужка цікавая наяўнасцю дэтэктыўных элементаў. Пасля Самсон Іосіфавіч зняў якія сталі класікай камерныя дэтэктывы «Чыста ангельскае забойства» і «Пастка». Экранізацыя п'есы Агаты Крысці стала кінадэбют пародистки Алены Сцепаненка і другім фільмам у біяграфіі сына Уладзіміра Высоцкага Мікіты.
Дзве карціны Самсонава падвергліся рэзкай крытыцы. Гэта «Арэна», якая расказвае пра цырк за калючым дротам, і перабудоўная меладрама «Танцпляцоўка», створаная, як і легендарная стужка «Самотным падаецца інтэрнат», у супрацоўніцтве са сцэнарыстам Аркадзем Інін. Не вельмі ўдалася пастаноўшчыку і экранізацыя «Трох сясцёр».
смерць
У апошнія гады жыцця рэжысёр быў самотны. Самсонава перыядычна наведвалі яго малодшы калега Юрый Кушнер з жонкай, што наводзілі парадак у кватэры пастаноўшчыка на Чыстых сажалках. На святкаванні 80-гадовага юбілею Самсон Іосіфавіч сядзеў і, здавалася, не мог ўстаць. Але калі з-за тэхнічных непаладак перапыніўся паказ фрагмента яго карціны «Казіно», Самсонаў ускочыў і з гнеўнай прамовай абрынуўся на арганізатараў свята.Сэрца рэжысёра перастала біцца ў апошні летні дзень 2002 года. Магіла Самсонава знаходзіцца на Траякураўскіх могілках.
Праз 10 год пасля скону Самсона Іосіфавіча на канале «Культура» выйшаў фільм Вячаслава Реброва пра класіка савецкага кіно "Самсон непрыкаяны». Назва стужкі апелюе да позняй карціне ураджэнца Новозыбкова «непрыкаяны», у якой рэжысёр паспрабаваў праз апавяданне пра дырыжору жаночага хору расказаць пра самога сябе.
фільмаграфія
- 1955 - «паскакунчык»
- 1955 - «За вітрынай ўнівермага»
- 1957 - «Вогненныя вёрсты»
- 1960 - «Аднагодак стагоддзя»
- 1963 - «Аптымістычная трагедыя»
- 1964 - «Тры сястры»
- 1967 - «Арэна»
- 1969 - «Кожны вечар у адзінаццаць»
- 1973 - «Шмат шуму з нічога»
- 1974 - «Чыста ангельскае забойства»
- 1976 - «Шалёнае золата»
- 1981 - «Восьмы цуд святла»
- 1983 - «Самотным падаецца інтэрнат»
- 1985 - «Танцпляцоўка»
- 1990 - «Пастка»
- 1996 г. - «Мілы сябар даўно забытых гадоў»