біяграфія
Людміла Ўліцкая - расійская пісьменніца, сцэнарыст, першая з жанчын-літаратараў ганаравалася прэміі «Рускі Букер" (2001). У 2009 годзе намінавалася на міжнародную Букеровскую прэмію, двойчы лаўрэат прэміі «Вялікая кніга». Аўтар раманаў «Казус Кукоцкого», «Даніэль Штайн, перакладчык».
Людміла Яўгенаўна Ўліцкая нарадзілася 21 лютага 1943 гады ў Башкірыі, куды Ўліцкая ў апошнія гады вайны адправілі ў эвакуацыю. Ранняе дзяцінства будучай пісьменніцы прайшло ў горадзе Давлеканово, а пасля заканчэння вайны сямейства вярнулася ў Маскву.
У сталіцы Людміла паступіла ў Маскоўскі дзяржаўны ўніверсітэт на факультэт біялогіі, дзе абрала адну з самых складаных і займальных кафедраў - кафедру генетыкі. У выбары будучага Людміла ішла па слядах бацькоў, таксама займаліся навуковай дзейнасцю. Маці Уліцкай, Мар'яна Барысаўна Гінзбург, была біяхімікаў і працавала ў навукова-даследчым інстытуце педыятрыі, а бацька Яўген Якаўлевіч Уліцкай, быўшы навукоўцам і доктарам тэхнічных навук, выпусціў шэраг кніг, прысвечаных механіцы і сельскай гаспадарцы.
Скончыўшы ўніверсітэт, Людміла Яўгенаўна ўладкавалася на працу па прафесіі ў інстытут агульнай генетыкі АН СССР, але прапрацавала там толькі два гады. У 1970 годзе яна звольнілася «у добраахвотна-прымусовым парадку» - будучую пісьменніцу выкрылі ў чытанні і перадруку самвыдату, што не віталася ў тыя гады.
Звальненне гэта, якое здавалася тады прыкрай няўдачай, стала першай прыступкай на шляху Уліцкай да літаратурнай творчасці. Пасля дзесяцігадовага перапынку новым месцам працы дзякуючы дапамозе сяброўкі і знаёмству з Шерлингом апынулася праца загадчыцы літаратурнай часткі ў Габрэйскім музычным тэатры - тут у прафесійныя абавязкі Людмілы ўваходзіла напісанне п'ес, інсцэніровак і рэцэнзій на спектаклі.
літаратура
Акрамя асноўнай занятасці, Ўліцкая перакладала вершы з мангольскага, што было рэдкасцю. Праца, якая патрабуе творчай аддачы, уменні бачыць навакольны свет у дробных дэталях і вялізнага цярпення, падштурхнула Людмілу да думкі пра ўласную літаратурнай дзейнасці, і з канца 80-х гадоў аповесці і апавяданні Уліцкай пачалі з'яўляцца ў розных зборніках.
Яшчэ да таго, як свет загаварыў пра з'яву «Ўліцкая-пісьменнік», Людміла ўжо праславілася ў якасці сцэнарыста. Фільмы «Сястрычка Ліберці» і «Жанчына для ўсіх», для якіх яна пісала сцэнары, прынеслі першае подых вядомасці, збольшага праклаўшы дарогу будучым празаічным творам. Акрамя гэтых двух фільмаў, Ўліцкая таксама пісала сцэнары для карцін «Паміраць лёгка», «Гэтая пікавая дама», «Скразная лінія».
Першай вялікай кнігай Уліцкай стаў зборнік апавяданняў «Бедныя сваякі", выдадзены ў 1993 годзе на французскай мове. Год праз у Францыі была прызнана лепшай перакладной кнігай года яе аповесць «Сонечка», напісаная ў 1992 годзе. За гэты твор пісьменніца была ўзнагароджана прэміяй Медычы, а ў Італіі атрымала літаратурную прэмію імя Джузэпэ Ачерби. У Расіі аповесць выйшла ў зборніку, які атрымаў назву «Сонечка і іншыя апавяданні».
З таго моманту Ўліцкая выпусціла больш за дзесятак кніг, якія ўключаюць раманы, аповесці і зборнікі апавяданняў, якія былі перакладзены на 30 моў. У 1996 годзе быў выдадзены сямейны раман «Медэя і яе дзеці», дзе распавядалася пра раскіданай па ўсім свеце Таўрычаскай сям'і, радавое гняздо якой знаходзілася ў Крыме.
Праз год з'явілася аповесць «Вясёлыя хаўтуры", якая была экранізавана праз 10 гадоў. У фільме «Ніадкуль з любоўю, або Вясёлыя пахаванне» рэжысёра Уладзіміра Фокіна галоўную ролю выканаў Аляксандр Абдулаў. Для акцёра гэтая праца стала прароцкай, бо яго герой Алік - вольны мастак з Нью-Ёрка - на працягу апавядання паміраў ад анкалогіі.
Людміла Ўліцкая - першая жанчына, ганараваная ўзнагароды «Рускі Букер» (за раман «Казус Кукоцкого», таксама экранізаваны ў якасці серыяла). Услед за гэтым раманам рушылі ўслед «Шчыра ваш Шурык» і «Даніэль Штайн, перакладчык». За напісанне першага твора Ўліцкая удастоілася ўзнагароды «Кніга года». Другая праца, прысвечаная біяграфіі габрэя каталіцкага веравызнання Освальда Руфайзена, прынесла Уліцкай прэмію «Вялікая кніга».
У 2011 годзе з'явіўся раман «Зялёны намёт», а праз чатыры гады - раман-прыпавесць «Лесвіца Якава», які таксама прынёс Людміле прэмію «Вялікая кніга». У 2016 годзе з-пад пяра Уліцкай выйшлі зборнікі «Дар нерукатворны» і «Чалавек з сувязямі».
У 2007 годзе Людміла Яўгенаўна заснавала фонд уласнага імя, нацэлены на падтрымку гуманітарных ініцыятыў. Пры садзейнічанні Фонду існуе праект «Добрыя Кнігі», сутнасць якога заключаецца ў тым, што Ўліцкая адбірае выдадзеныя ў Расеі кнігі і адпраўляе іх у розныя бібліятэкі.
З гэтага ж года і па 2010 пісьменніца актыўна падтрымлівала выданне пэўных кніг для дзяцей, накіраваных на тлумачэнне культурных, этнічных і сацыяльных адрозненняў розных людзей. Гэты праект ажыццяўляўся пры падтрымцы Інстытута талерантнасці і двух найбуйнейшых расійскіх выдавецтваў.
У 2011 годзе пісьменніца выступала з лекцыяй пра асабістае і палітычную свабоду ў Расіі на з'ездзе ў Лонданскім цэнтры знешняй палітыкі. У 2014 годзе Людміла прымала ўдзел у кангрэсе «Украіна - Расія: дыялог», які прайшоў у Кіеве.
Асабістае жыццё
У пошуках сямейнага шчасця Ўліцкая тройчы выходзіла замуж. Першы раз - яшчэ ва ўніверсітэце за Юрыя тайцы, які таксама ў тую пару быў студэнтам. Як гэта часта здараецца з раннімі шлюбамі, адзінства іх, нават не абцяжараны ніякімі сур'ёзнымі праблемамі, праіснаваў нядоўга і быў напоўнены спрэчкамі пра тое, хто галоўней ў маладой сям'і.
Другі шлюб з доктарам біялагічных навук, генетыкам Міхаілам Барысавічам Евгеньевым, апынуўся працяглей - з ім Людміла пражыла крыху менш за 10 гадоў і нарадзіла ад яго дваіх дзяцей - Аляксея і Пятра. Старэйшы сын стаў бізнесменам, а малодшы захапіўся джазавым музіцыравання, але пасля памяняў прафесію і цяпер працуе сінхронным перакладчыкам.
Насуперак шчасліваму мацярынства, асабістае жыццё Людмілы ня склалася і ў гэтым саюзе. Развод з Міхаілам Ўліцкая лічыць адным з самых складаных рашэнняў у жыцці, але пры гэтым неабходным: за гады сумеснага жыцця адносіны мужа і жонкі сур'ёзна змяніліся, і ў канцы гэтага шляху Людміла адчувала, што яны сталі чужымі. Акрамя таго, Міхаіл прытрымліваўся традыцыйнай сямейнай мадэлі, у якой Людміле адводзілася роля хатняй гаспадыні, а ёй, адчуваюць сваё пакліканне ў чымсьці больш значным, гэта не падабалася.
Пасля бурнага і няпростага рамана пісьменніца ў трэці раз спалучалася шлюбам. На гэты раз мужам Уліцкай стаў скульптар Андрэй Красулін.
Людміла Ўліцкая ставіцца да тых людзей, якія перамаглі рак. У сям'і пісьменніцы анкалогія апынулася распаўсюджанай хваробай, і Людміла была ўнутрана гатовая да гэтага дыягназу. Штогадовая дыспансерызацыя не дапамагла выявіць рак малочнай залозы на ранняй стадыі. Калі яго знайшлі, Ўліцкая хварэла ўжо на працягу трох гадоў. Свае перажыванні з гэтай нагоды аўтар выказала ў творы «Святы смецце», якое пабачыла свет у 2012 годзе.
Аперацыю Людміла рабіла ў Ізраілі. Яе ўразіла стаўленне да анкалагічным хворым у гэтай краіне, наладжаная сістэма псіхалагічнай дапамогі. Хірургічнае ўмяшанне прайшло добра, хвароба адступіла. Пазней на радзіме Людміла Ўліцкая ўвайшла ў папячыцельскі савет маскоўскага дабрачыннага фонду дапамогі хоспіс «Вера».
Людміла Ўліцкая зараз
Людміла Ўліцкая працягвае ўдзельнічаць у грамадзкіх акцыях. У 2018 годзе пісьменніца паставіла подпіс пад лістом да Уладзіміра Пуціна з просьбай вызваліць праваабаронцу «Мемарыялу» Оюба Титиева ад крымінальнага пераследу. У лік якія падпісалі зварот да прэзідэнта РФ ўвайшлі муфтый Масквы Ільдар Аляутдинов, актрысы Лія Ахеджакава і Чулпан Хаматова, журналіст Леанід Парфёнаў.
Неўзабаве адбылося зварот да канцлера Германіі Ангела Меркель з заклікам выратаваць "ўкраінскага палітвязня", рэжысёра Алега Сянцова, які адбывае пакаранне ў расійскай турме. На пададзеную раней зварот у адміністрацыю расійскага прэзідэнта была атрыманая адмова.
Пісьменніца ня спыняе літаратурную дзейнасць. У лік апошніх прац Людмілы Уліцкай ўваходзіць аповяд, які трапіў у «Кнігу гастранамічных гісторый», якая стваралася намаганнямі 30 дзеячаў культуры Расіі, Грузіі, Ізраіля, Украіны, Канады. Сярод аўтараў лічацца Нарынэ Абгарян, Уладзімір Вайновіч, Юлій гугол, Марыя Арбатова, Веніямін Смехаў. Дата прэзентацыі кнігі - 31 траўня 2018 года. Сродкі ад рэалізацыі зборніка пайшлі на дапамогу пацыентам анкалягічных хоспісаў.
бібліяграфія
- 1992 - «Сонечка»
- 1993 - «Бедныя сваякі»
- 1996 г. - «Медэя і яе дзеці»
- 1997 - «Вясёлыя пахаванне»
- 2001 года - «Казус Кукоцкого»
- 2003 - «Шчыра ваш Шурык»
- 2006 - «Даніэль Штайн, перакладчык»
- 2011 - «Зялёны намёт»
- 2012 - «Святы смецце»
- 2015 - «Лесвіца Якава»
- 2016 - «Дар нерукатворны»