біяграфія
«Мы паедзем, мы памчыцца на аленях раніцай раннім ...» - спявае ўжо не адно пакаленне. Але не ўсе памятаюць спевака, які выканаў гэты хіт. Яго імя - Мікалай Бельды, а сцэнічны псеўданім - Кола Бельды.
Кола нарадзіўся 2 мая 1929 года ў вёсцы Муха, у далёкім Хабараўскам краі. Хлопчык рана застаўся сіратой, на нервовай глебе пачаў заікацца. Кола лячыўся ў мясцовага шамана - бальніц не было. Першы час Мікалая выхоўвала цётка, а потым хлопчык трапіў у інтэрнат. Родная або няма была цётка, цяпер ужо дакладна ніхто не скажа, таму што ў сяле Муха ўсе жыхары насілі прозвішча Бельды.
Хлапчук доўга не мог прывыкнуць да інтэрнату, а ў 1943 годзе збег на фронт. Кола схаваўся ў скрыні пад вагонам цягніка і невядома, куды б прыехаў, калі б на адной з станцый падлетка не знайшлі ваенныя маракі. Ваенныя пашкадавалі хлапчука і ўзялі з сабой ва Уладзівасток. Кола хутка зарыентаваўся і прыпісаў сабе два гады - так ён трапіў юнгай на Ціхаакіянскі флот. Заікацца хлопец перастаў, а неўзабаве калегі пачулі цудоўны голас маладога калегі.
Спачатку Кола Бельды выступаў у самадзейнасці, а неўзабаве стаў удзельнікам калектыву песні і танца Ціхаакіянскага флоту. Юнак паступіў у музычную вучэльню і скончыў ўстанова экстэрнам. Пасля атрымання дыплома Бельды працягнуў службу на флоце, атрымаў некалькі медалёў і ордэн Айчыннай вайны за вызваленне Карэі. Дэмабілізаваўшыся, вырашыў прафесійна займацца музыкай. Паступіў у Саратаўскую кансерваторыю, вучыўся і працаваў на заводзе, падпрацоўваў у гарадскім драмтэатры.
Пасля кансерваторыі Кола працаваў у ансамблі песні і танца Варонежскага ваеннай акругі, у Калінінскай і Хабараўскай філармоніях, але вышэй за ўзровень рэгіянальнага выканаўцы яму тады падняцца не ўдалося.
музыка
«Зорны час» у творчай біяграфіі нанайскага самародка прабіў ў 1957 годзе, калі Кола Бельды стаў лаўрэатам маладзёжнага фестывалю, які праходзіў у Маскве. На яго звярнула ўвагу міністр культуры Кацярына Фурцева. Яна адразу зразумела, што прадстаўнік паўночнага народа з унікальным рэпертуарам - гэта новае для савецкай эстрады. Неўзабаве Кола атрымаў запрашэнне ў Маскву і пачаў працаваць у Масканцэрце. У 1960-м малады спявак перамог на Усерасійскім эстрадным конкурсе і наступныя тры дзесяцігоддзі гастраляваў па СССР і за мяжой.У тыя гады этнічнай музыкі як жанру на эстрадзе яшчэ не было, таму Бельды ўносіў нанайску каларыт у эстрадныя песні ці браў песні шаманаў ў сучаснай апрацоўцы. Калі Кола з'яўляўся на сцэне ў нацыянальным строі, зала заміраў у прадчуванні. Канцэрты Бельды заўсёды праходзілі з аншлагам.
Папулярнага маладога артыста запрасіў у свой фільм «Рускі сувенір» рэжысёр Рыгор Аляксандраў. У камедыі гулялі Каханне Арлова, Ралан Быкаў, Эраст Гарын, Эліна Быстрыцкая. Міма таленавітага самародка не маглі прайсці і на тэлебачанні. Музыкант становіцца рэгулярным госцем «Блакітнага агеньчыка». Выкананне «Песні аленяводаў» на музыку Мадэста Табачникова палюбілася савецкім гледачам. На гэтую музычную кампазіцыю быў нават створаны тэлевізійны кліп.
Акрамя савецкіх песень, Кола Бельды выконваў нацыянальныя мелодыі. У канцы 60-х з'явілася песня «Ханін Ранина», нанайску паданне пра Сонца-бубен. Пазней музычную кампазіцыю наклалі на кадры з фільма-канцэрту Леаніда Менакера «Горад і песня», стварыўшы відэакліп. У гэты ж час у рэпертуары нанайцаў з'яўляецца шлягер «Якутяночка мая».
У 1964 году выйшла песня ў выкананні Колы Бельды «Нарьян-Мар, мой Нарьян-Мар», музыку да якой напісаў Рыгор Панамарэнка. Музычная кампазіцыя стала неафіцыйным гімнам паўночнага гарадка, сталіцы Ненецкай аўтаномнай акругі.
У 70-х Кола Бельды быў на піку папулярнасці. У 1972 годзе ў фінале «Песні года» музыкант выканаў легендарную кампазіцыю «Павязу цябе я ў тундру», а ў наступным годзе на фестывалі ў Сопаце атрымаў другую прэмію за гэтую песню і за «Прырода спявае». Папулярнасць Колы Бельды спарадзіла ў народзе любоў да анекдотаў пра наіўных жыхароў поўначы, у якіх не атрымліваецца адаптавацца ў гарадскім асяроддзі. Дарэчы, анекдот пра чукчу, які прыехаў у сталіцу, з'явіўся пасля песні Колы Бельды «А чукча ў чуме чакае світання".
Быў перыяд, калі Бельды спрабаваў сябе выключна як выканаўца модных шлягераў, але затым усё роўна вярнуўся да песень народаў Поўначы. У 70-х у праграме «Паўночная рапсодыя» музыкант выконваў нанайску, якуцкія і чукоцкія песні. За сваю песенную кар'еру Кола Бельды запісаў сем дыскаў, даў канцэрты ў 46 краінах свету, у тым ліку ў знакамітым канцэртнай зале «Алімпія» ў Парыжы. Папулярнасць спевака ў нанайску касцюме ў Еўропе была не меншай, чым у СССР. Мэр французскага горада Мезені назваў спевака «залатым голасам Поўначы» адразу пасля выступу Бельды.
У пачатку 90-х Кола Бельды перастаў з'яўляцца на сцэне. Нягледзячы на тое, што спявак заставаўся запатрабаваным у гады перабудовы, Кола вырашыў вярнуцца ў родны край.
Асабістае жыццё
Кола Бельды быў жанаты тры разы. У першы раз спявак ажаніўся ў 1950 годзе. Жонка Ніна Паўлаўна была на 15 гадоў старэй Мікалая. Яны пазнаёміліся і пажаніліся ў Саратаве у галодныя пасляваенныя гады. Але ў Саратаве Колю не атрымалася рэалізавацца як спеваку, таму ў 1954 годзе Бельды з жонкай пераехаў у Хабараўск. У шлюбе муж і жонка пражылі да 1965 года і рассталіся.
Другая жонка Ларыса Сямёнаўна таксама была старэй Колы на 5 гадоў. Гэтыя адносіны апынуліся моцнымі - яны пражылі разам 23 гады. У 1989 году Ларысы не стала.
У 1991 годзе Кола Бельды пазнаёміўся з Вольгай, якая і стала трэцяй жонкай. Вольга - урач па адукацыі, прыехала ў Санкт-Пецярбург да брата, каб напісаць дысертацыю. У той час там знаходзіўся і спявак. Брат вырашыў пазнаёміць дзяўчыну з папулярным суайчыннікам. Кола апынуўся старэй жонкі на 30 гадоў, але Вольга кажа, што закахалася ў яго адразу ж. На наступны дзень пасля знаёмства Кола зрабіў дзяўчыне прапанову. Вользе тады было 29 гадоў.
Распісаліся закаханыя ўжо ў Хабараўску, калі Вольга была цяжарная. Прозвішча дзяўчыны апынулася таксама Бельды, таму ёй не прыйшлося мяняць пашпарт. У 1991 годзе ў Колы нарадзілася дачка Алена. Лена - адзіны дзіця музыкі. Першы час маладыя жылі ў нумары гасцініцы, пазней адміністрацыя горада вылучыла маладой сям'і кватэру. Кола Бельды быў Хлебасольная чалавекам, таму ў доме часта гасцявалі сябры і сваякі музыканта.
смерць
Колы Бельды не стала 21 снежня 1993 года. Раніцай ён пайшоў у прадуктовы магазін, там у спевака прыхапіла сэрца. Выклікалі хуткую, але першая брыгада прыбыла толькі праз гадзіну і аказалася не кардыялагічнай. Другую спецыялізаваную машыну чакалі столькі ж. Лекары спазніліся - сэрца спевака спынілася. Музыка памёр ад шырокага інфаркту, не дажыўшы 10 дзён да Новага года - свята, які так любіў. Пахаваны музыка на Цэнтральным могілках Хабараўска.
Пасля смерці мужа Вольга стала арганізатарам грамадскага фонду «Кола Бельды». Удава музыкі сама апынулася творчай натуры: увесь вольны час Вольга аддае напісання карцін, занятку нацыянальнымі рамёствамі. Штогод у Хабараўску праходзяць аўтарскія выставы Вольгі Бельды, якія карыстаюцца папулярнасцю ў суайчыннікаў. Дачка не пайшла па слядах бацькоў, а скончыла інстытут эканомікі і права.
Дыскаграфія
- «Рыбачка»
- «Прывітанне»
- «Сыны Расеі»
- «Павязу цябе я ў тундру»
- «Пакахаеце мяне»
- «А алені лепш»
- «Чырвоны конь»
- «Ты мяне яшчэ не ведаеш»
- «Эх, азёры»