Гісторыя персанажа
Нават у дарослага чалавека гісторыя ператварэння брыдкага качаняці ў велічную і гордай птушкі, расказаная Гансам Хрысціянам Андэрсанам, выклікае слёзы. Прыгоды няшчаснага птушаня, задзяўблі усім светам, пісьменнік здолеў апісаць пачуццёва і пранізліва. Галоўнаму герою пашанцавала. У адрозненне ад многіх персанажаў дацкага казачніка, яго казка - са шчаслівым канцом.Гісторыя стварэння
У творах казачнага характару дацкая аўтар апісваў непрывабную прозу жыцця. «Гадкае качаня» не стаў выключэннем, мала таго, казка лічыцца аўтабіяграфічнай. Ганс Хрысціян Андэрсан не адрозніваўся знешняй прыгажосцю, сучаснікі ацэньвалі яго знешнасць як ад недарэчнае і смешную:
«Постаць яго заўсёды мела ў сабе нешта дзіўнае, нешта няёмкае, няўстойлівае, міжволі выклікае ўсмешку. Рукі і ногі яго былі непамерна доўгія і тонкія, пэндзля рук шырокі і плоскі, а ступні ног такіх велізарных памераў, што яму, верагодна, ніколі не здаралася асцерагацца, каб хто-небудзь падмяніў яго галёшы. Нос яго быў таксама непамерна вялікі і неяк асабліва выдаваўся наперад ».Але не толькі знешнасць станавілася прадметам кпінаў. Будучаму аўтару «Русалачкі», «Дзюймовачкі» і «Снежнай каралевы» прыйшлося выпрабаваць у жыцці нямала зневажанняў, як і яго птушынай персанажу. Андэрсан вучыўся ў школе для беднякоў, дзе яго абзывалі дурнем і праракалі бясслаўную лёс. А ва ўніверсітэце ён падвяргаўся выдасканаленым здзекаванням ад рэктара.
Родніць з брыдкім качанём пісьменніка яшчэ адзін момант. Птушаня, ня змірыўшыся з нападкамі, адправіўся ў самотнае вандраванне па свеце, у час якога галадаў і мерзнуў, але не змяняў мары аб выдатным будучыні. Душа нягеглага птушкі цягнулася да велічным ганарлівым лебедзям.
Так і Андэрсан - у 14 гадоў апынуўся без сваякоў і знаёмых у Капенгагене, сталіцы Даніі, каб дасягнуць мэты і далучыцца ж такі да слаўнай кагорты артыстаў, паэтаў і мастакоў. Зрэшты, і пісьменніку, і яго казачнаму герою атрымалася займець тое, да чаго так доўга яны трымалі шлях.
Прататыпам бабулькі, якая жыла ў кампаніі з катом і курыцай, стала сям'я, якая з задавальненнем прымала Андэрсана ў госці. Толькі адзін недахоп бянтэжыў маладога літаратара - у тым доме яго пастаянна вучылі жыць, настаўлялі на правільны шлях, дыктавалі свае правілы паводзін. Гэтая асаблівасць перанесены і ў кнігу.
Казку апублікавалі ў 1843 годзе. Рэктар Сымон Мейслинг, здзекуецца калісьці над будучыняй казачнікам, заняў пасаду каралеўскага цэнзара, і зноў шляху ворагаў перасекліся. Настаўнік па-ранейшаму быў бязлітасны да былога вучню і назваў твор абрыдлівай рэччу.
З яго слоў, «Гадкае качаня» уяўляў сабой пасквіль на Радзіму, дзе птушыны двор - Данія, а яго зласлівыя жыхары - усё датчане. Мейслинг пагражаў не дапусціць апублікавання казкі ў часопісе, але абяцанням не наканавана было спраўдзіцца. Твор палюбілася дацкім чытачам, а затым і книгочеям усяго свету. Дабралася яно і да Расеі - на рускую мову казку пераклала Ганна Ганза.
Вобраз і сюжэт
Гадовым сонечным днём пад разгалістым лопухам ў двары старой сядзібы мама-качка Выседзеў нашчадства. Толькі з аднаго, самага вялікага яйкі дзіцяня ніяк не мог з'явіцца на свет. І вось, нарэшце, яйка прадзяўблася, і нарадзіўся незвычайны шэры птушаня. Нават маці ён не спадабаўся. Пазней высветлілася, што «вырадак» яшчэ і не ўмее плаваць. Грамадства жывёл, жыла ў двары, строга асудзіла качаняці за непадобнасць на сваё сямейства, а родныя браты і сёстры падчас гульняў раз-пораз наравілі дзяўбнуць, зняважыць, высмеяць.
Юны ізгой вырашыў бегчы з роднага двара. Сяк-так пералез праз плот і адправіўся ў невядомым кірунку. На шляху яму сустрэліся дзікія качкі, якіх таксама забавіў непрывабны выгляд качаня. Героя не кранула паляўнічы сабака - настолькі ён быў непрыгожае. Аднойчы качаня ўбачыў выдатных лебедзяў, велічна плывуць па возеры, і нават адказаў на іх крык, але так і не адважыўся падплысці бліжэй, баючыся, што і гэтыя птушкі яго адкінуты.
Насталую зіму падарожніку давялося бавіць у голадзе і холадзе ў азёрных кустах, а з прыходам вясны ён зноў убачыў лебедзяў і, перабораў страх, падплыў да іх. На дзіва, птушкі не сталі дзяўбці госця, наадварот - гладзілі яго дзюбамі і шыямі. У люстэрку вады брыдкае качаня раптам убачыў сваё адлюстраванне - на яго глядзеў такі ж прыгажун-лебедзь.
Незвычайнасць творы крыецца ў тым, што аўтар надзяліў яго элементамі псіхалогіі. Лёс персанажа паказаная скрозь яго душэўны стан: у вусны качаняці ўкладзена россып маналогаў, у якіх той спрабуе знайсці прычыну такой нелюбові да сябе. Птушаня то сумны, то стомлены, то перапоўнены радасцю, знайшоўшы сваё ператварэньне. Пачуццёвая казка прымушае перажываць разам з героем.
Праз характарыстыкі герояў, насела казку, Андэрсан выкрывае галоўная загана грамадства - няўменне прымаць іншага з усімі яго недахопамі. Мараль змяшчае і шлях, пройдзены качанём: толькі выпрабаваўшы пакуты ад зневажанняў і не разгубіўшы пры гэтым душэўную дабрыню і любоў, можна па-сапраўднаму радавацца шчасця. Пісьменнік надзяліў казку мудрай думкай:
«Не бяда з'явіцца на свет у Качыныя гняздзе, калі ты вылупіўся з лебядзінага яйкі!»экранізацыі
У кінематограф дацкая казка ўвайшла з лёгкай рукі Уолта Дыснею. У 1931 годзе на студыі знакамітага амерыканца знялі чорна-белы мультфільм з аднайменнай назвай. Наступная карціна Дыснею па матывах твора аб няшчасным качаняці выйшла праз восем гадоў, але ўжо ў колеры.
Савецкія кінематаграфісты таксама не абышлі ўвагай «гадкага качаняці». Рэжысёр Уладзімір Дзегцяроў ў 1956 годзе падарыў гледачу неверагодна прыгожы, яркі фільм, які ўвайшоў у залаты калекцыю расійскай мультыплікацыі. Птушыны ізгой загаварыў голасам актрысы Юліі Юльской. Персанажаў агучвалі таксама Георгій Милляр і Георгій Віцын, а ў ролі апавядальніка выступіў Мікалай Літвінаў. Бліскучы склад і бліскучая праца - нядзіўна, што мульцік адзначылі дыпломам брытанскага кінафестывалю ўжо праз год пасля прэм'еры.
Яшчэ адзін мультфільм - падарунак дарослым гледачам ад пастаноўшчыка Гары Бардзіна. Аўтарскую інтэрпрэтацыю «гадкага качаняці» мэтр кінамастацтва прадставіў у 2010 годзе, запазычыўшы толькі эпізод ператварэння качаняці ў лебедзя і абазваўшы працу «прыпавесцю пра ксенафобіі». У канцы стужкі галоўны герой помсціць сваім крыўдзіцелям. Над агучка працавалі Святлана Степченко, Армэн Джыгарханян, Юлія Рутберг і іншыя акцёры. Галасы двара гучаць у выкананні «Хору Турэцкага». Фільм ўпрыгожвае музыка Пятра Чайкоўскага.
Мультфільм Гары Бардзіна трапіў у няміласць на тэлебачанні - «Першы канал» і «Расія» адмовіліся ад паказу. Але галоўны правал чакаў аўтара ў кінатэатрах: фільм ішоў у напаўпустых залах. Між тым, газета «Труд» назвала мульцік «падзеяй года».
Цікавай інтэрпрэтацыяй творы Андэрсана лічыцца фільм «Дзіўная гісторыя, падобная на казку», створаны Барысам даліны ў 1966 годзе. Падзеі разгортваюцца ў гады здымак карціны: хлопчык знайшоў лебядзінае яйка і падкінуў яго ў куратнік. За ўзор аўтары ўзялі дацкую казку, аднак грунтоўна яе перакроілі. На галоўныя ролі запрасілі Алега Жакаў, Валянціна Маклашина, Таццяну Анціпін.
Цікавыя факты
Музычную казку «Гадкае качаня» для голасу і фартэпіяна ў пачатку 20 стагоддзя стварыў кампазітар Сяргей Пракоф'еў. На музыку геніяльнага віртуоза пазней была пакладзена опера-прытча для сапрана.
Гадкае качаня даўно стаў намінальным імем. У гэтым сэнсе яго любяць выкарыстоўваць рэжысёры. Так, у 2015 годзе на японскія экраны выйшла аднайменная дорама, якая складаецца з некалькіх цыклаў. А ў Расіі прыхільнікі серыялаў атрымлівалі асалоду ад чатырохсерыйным фільмам Фуада Шабанава «Гадкае качаня» з Яўгеніяй лазой, Кацярынай Вуличенко і Марыяй Горбань у галоўных ролях.
цытаты
«Беднае качаня проста не ведаў, што яму рабіць, куды падзецца. І трэба ж яму было нарадзіцца такім брыдкім, што ўвесь птушыны двор смяецца над ім ».« Я жадаю табе дабра, таму і сваруся на цябе - так заўсёды пазнаюцца сапраўдныя сябры! »« Зараз ён быў рады, што перанесла столькі гора і бед, - ён мог лепш ацаніць сваё шчасце і атачае яго хараство ».« - Вы мяне не разумееце, - сказаў качаня.- Калі ўжо мы не разумеем, дык хто цябе і зразумее? Ты, што ж, хочаш быць разумнейшай за ката і гаспадыні, не кажучы ўжо пра мяне? »« І старыя лебедзі схілілі перад ім галаву ».« Ён быў залішне шчаслівы, але ніколькі не заганарыўся - добрае сэрца не ведае гонару ».