біяграфія
Жанчына, якая народжаная для шчасця, каб кахаць і быць каханай, гадаваць дзяцей, вучыць прыгожага. Жанчына, на чыю долю выпалі такія беды і няшчасці, якія зламалі б нават моцных мужчын. Так адгукаўся літаратуразнаўца і праваабаронца Леў Копелеў аб Яўгеніі Гінзбург. Біяграфія пісьменніцы і журналісткі - чарговае сведчанне страшных сталінскіх рэпрэсій.Дзяцінства і юнацтва
Яўгена Соломоновна Гінзбург нарадзілася ў снежні 1904 г. у Маскве. Праз пяць гадоў сям'я перабралася ў Казань, дзе нарадзілася сястра Яўгеніі - Наталля. Бацькі Саламон Абрамовіч і Рэбэка Маркаўна да рэвалюцыі валодалі аптэкай. Сям'ю Гінзбург добра ведалі і паважалі ў Казані. Як і належала становішчу, бацька і маці хацелі адправіць старэйшую дачку на вучобу за мяжу - ва ўніверсітэт Жэневы, але планы зблытала рэвалюцыя 1917 года.
Яўгенія атрымала адукацыю ў Казанскім універсітэце і Усходнім педагагічным інстытуце, дзе вывучала філалогію і гісторыю. Пасля заканчэння інстытута абараніла кандыдацкую дысертацыю, занялася журналістыкай - працавала кіраўніком аддзела культуры ў рэдакцыі газеты «Чырвоная Татарыя», а таксама выкладала гісторыю партыі. Гінзбург у дасканаласці валодала францускай і нямецкай мовамі, за час пражывання ў Казані асвоіла і татарская.
У 28 гадоў, як належыць выкладчыку грамадскіх навук, ўступіла ў шэрагі камуністычнай партыі. Як потым сама пісала, калі б загадалі, аддала б за яе жыццё. Сястра Наталля выбрала навуковы шлях - стала сацыёлягам, працавала ў Ленінградскім фінансава-эканамічным інстытуце, а яшчэ пісала вершы.
творчасць
Калі заходзіць гаворка пра літаратурных творах, якія апавядаюць пра сталінскія рэпрэсіі, у першую чаргу называюць аўтараў - Варлама Шаламава, Аляксандра Салжаніцына. Але і мемуары Яўгеніі Гінзбург «Круты маршрут» - такое ж сведчанне жахаў і чалавечага мужнасці той эпохі. У гэтым творы знайшло адлюстраванне ўсё ўбачанае і перажытае гэтай жанчынай за дзесяць гадоў лагераў і восем гадоў спасылкі.
Аўтабіяграфічны раман - не зусім ўспаміны ахвяры, хутчэй, нататкі назіральніка. Цікавасць Гінзбург да тых баках жыцця, якія адкрыліся ў засценках, дапамог адцягнуцца ад уласных пакут. Нечалавечыя ўмовы існавання развеялі ілюзіі і прымусілі па - новаму зірнуць на чалавечыя адносіны. Які трэба было мець унутраны стрыжань, каб не зламацца ад жалю да сябе, а успамінаць вершы і, як яна пісала ў главе "Сёмы вагон», праводзіць паралелі паміж ідучымі па этапе і жонкамі дзекабрыстаў.
Першая частка «Крутога маршруту» была напісана ў 1967 годзе, тады ж стала шырока распаўсюджвацца ў Савецкім Саюзе самвыдатам. Другая пабачыла свет у 1975-1977 гадах. Упершыню, але без ведама аўтара, раман выдадзены ў Італіі. Улады СССР адважыліся афіцыйна апублікаваць «Круты маршрут» толькі ў 1988 годзе.
Па некаторых звестках, жывучы ў Львове, Гінзбург напісала іншы варыянт «Крутога маршруту» - «Пад шатамі Люциферова крыла», больш рэзкі і нецярпімы ў адносінах да сталінізму. Але ў 1965 годзе знішчыла рукапіс і чарнавікі, баючыся новага арышту і спасылкі.
Па матывах рамана вядомым рэжысёрам Галінай Волчак пастаўлены спектакль «Круты маршрут». Ролі ў ім выканалі зоркі расійскай сцэны і кінематографа Марына Неелова, Ніна Дорошина, Ала Пакроўская. У 2009 г. саюз кінематаграфістаў з Германіі, Польшчы і Бельгіі зрабіў спробу зьняць на аснове кнігі мастацкі фільм, але вялікай аўдыторыі ня заваяваў.
У Львове, куды сям'я пераехала пасля рэабілітацыі, атрымала развіццё літаратурная дзейнасць Гінзбург. Кватэра ператварылася, па сутнасці, у літаратурны салон, дзе збіралася творчая эліта горада. У вядомых у тыя гады часопісах «Юнацтва» і «Новы свет» апублікаваныя яе артыкулы, аповесці «Студэнты дваццатых гадоў», «Адзіная працоўная», «Юнак». Некаторыя сачыненні Гінзбург выходзілі ў прэсе пад псеўданімам Я. Аксёнава.
Асабістае жыццё
Асабістае жыццё Яўгеніі Гінзбург не менш драматычная, як час, у якое яна жыла. У 20 гадоў дзяўчына пазнаёмілася з ленінградскім лекарам Дзмітрыем Фёдаравым, за якога выйшла замуж. Праз два гады нарадзіўся сын Аляксей, але праз час сям'я распалася. Бацька і сын загінулі ў 1941 годзе ў блакадным Ленінградзе.
У 1930-м Гінзбург як дэлегат педагагічнага інстытута, дзе яна тады працавала, удзельнічала ў партыйнай канферэнцыі ў Маскве. Там яна пазнаёмілася са сваім другім мужам Паўлам Аксёнавым. У 1932-м у пары нарадзіўся сын Васіль.
Павел Аксёнаў зрабіў добрую кар'еру па партыйнай лініі: быў старшынёй Казанскага гарсавета, членам бюро Татарскага абкама КПСС. Сям'і падалі элітную кватэру, службовы аўтамабіль, за Васілём прыглядала няня.
Усе кардынальна змянілася ў 1935 годзе, пасля забойства Сяргея Кірава, кіраўніка ленінградскай партарганізацыі. Гэты факт стаў падставай для татальнай чысткі партыйных шэрагаў, выяўлення «нядобранадзейных». Першы званок для Яўгеніі прагучаў, калі яе абвінавацілі ў тым, што яна не выкрыла калегу - трацкіста Ельфова, які працаваў у рэдакцыі «Чырвонай Татарыі». Яўгеніі абвясцілі вымову, выключылі з партыі і адхілілі ад выкладання.
У 1937-м арыштавалі ўжо саму Гінзбург, пазней і Аксёнава. Абодва, быўшы заўзятымі прыхільнікамі камуністычных ідэй, лічылі арышт жахлівай памылкай. Асудзіўшы па 58 артыкуле, Яўгенію Гінзбург адправілі на Калыму. Лагерны заключэнне можна было б назваць удачай, паколькі асуджаных па такім артыкуле ў большасці расстрэльвалі.
Знаходзячыся ў зняволенні, Яўгена працавала ў розных месцах, у тым ліку і ў лагернай бальніцы. Там жа працаваў лекар Антон Вальтэр. З ім Гінзбург стала жыць пасля вызвалення ў 1947 годзе пакінутыя гады высылкі ў Магадане. Яна дамаглася, каб сыну Васілю дазволілі прыехаць да яе. Разам з Вальтэрам ўдачарыць дзяўчынку Антаніну.
Антаніна - аднакурсніца Леаніда Філатава і Івана Дыховичного, прафесійная акторка, жыве ў Нямеччыне. Як яна распавяла ў інтэрв'ю, маці не дачакалася Васін бацькі, так як ёй сказалі, што Паўла расстралялі. Васіля Аксёнава пасля арышту бацькоў змясцілі ў дзіцячы дом, адкуль яго з вялікімі цяжкасцямі забралі сваякі бацькі, папярэдне змяніўшы хлопчыку імя і прозвішча.
У 1949-м Яўгенію Гінзбург зноў арыштавалі. На гэты раз "пашанцавала" болей - заключэнне падоўжылася месяц. Яшчэ раз пагроза арышту навісла ў 1953 годзе, і толькі смерць Сталіна спыніла новую хвалю рэпрэсій. У 1952 году Яўгену часткова аднавілі ў правах, у 1954-м - рэабілітавалі, але яшчэ дзесяць гадоў ёй было забаронена пражываць у буйных гарадах (у Маскву Гінзбург змагла пераехаць у 1966-м). Вальтэра рэабілітавалі толькі ў 1958 годзе, а праз год мужчына памёр.
Яўгенія Гінзбург, па словах дачкі, у любой кампаніі была ў цэнтры ўвагі, прыцягвала людзей арыстакратызмам, жвавасцю розуму, аптымізмам, неверагоднай сілай волі. Жыццё сям'і будавалася на любові сына Васіля, сталага пасля сусветнай знакамітасцю. Васіль Аксёнаў - пісьменнік, публіцыст, аўтар папулярных твораў.
Яму таксама давялося спазнаць абмежавання свабоды слова. І па гэтай прычыне пісьменнік з'ехаў з краіны. Перад ад'ездам на яго быў здзейснены замах, пазней апісанае ім у рамане «Таямнічая запал». У 1970-я разам з сынам Гінзбург паспела пабываць у Германіі і Францыі. У Сеткі ў вольным доступе размешчаны фотаздымкі сям'і.
смерць
Памерла Яўгена Гінзбург ў 1977 годзе. Прычынай смерці стаў рак грудзей, хвароба пісьменніца старанна хавала. Пахавана на Кузьмінскага могілках у Маскве.бібліяграфія
- 1927 - «Вывучэнне Кастрычніцкай рэвалюцыі ў школе другой ступені»
- 1963 - «Так пачыналася. Запіскі настаўніцы »
- 1967 - «Круты маршрут», частка I
- 1975-1977 - «Круты маршрут», частка II