біяграфія
Вялікая Айчынная вайна патрабавала ад насельніцтва мужнасці і неверагодных ахвяр, на якія прыходзілася ісці простаму народу. Менавіта ў гэтыя цяжкія гады народ Савецкага Саюза праявіў адвагу і здольнасць да самаахвяравання дзеля агульнага дабра - незалежнасці Радзімы і знішчэння фашызму.
Ні тэхнічнае перавагу, ні тактыка і стратэгія вядзення баявых дзеянняў не прывяла б народ да Вялікай Перамогі, калі б не штодзённыя подзвігі асобна ўзятых людзей. Тысячы вайскоўцаў, незалежна ад нацыянальнасці, полу, ўзросту і званні, уславіць свае прозвішчы і ўвесь народ СССР, а нашчадкі ўвекавечылі герояў.
Дзяцінства і юнацтва
Мікалай Францавіч Гастэла народжаны ў Маскве 6 траўня 1908 года (паводле некаторых крыніцах - у 1907 г.). Бацькі будучага героя належалі да працоўнага класу. Бацька Франц Паўлавіч быў родам з Беларускага вёскі Плужыны, а прозвішча яго гучала як Гастылло. У 1900 г. мужчына пакінуў родную вёску і адправіўся ў пошуках працы ў сталіцу, дзе і застаўся. У Маскве-то Франца і перайменавалі ў больш звыклае слыху Гастэлы. Франц Паўлавіч уладкаваўся рабочым-ліцейнікам на чыгунку. У Маскве Франц Паўлавіч сустрэўся з будучай жонкай Настай Сямёнаўнай, якая працавала швачкай.
Мікалай стаў першынцам у сямействе Гастэлы, а праз пяць гадоў з'явіўся яго брат Віктар. Жылі Франц з Настай і дзецьмі ў бараку на ўсходзе Масквы. У шэсць гадоў хлопчык паступіў на навучанне ў вучылішча для хлопчыкаў імя А.С. Пушкіна, дзе вучыўся толькі два гады. Голад 1918 г. атрымаў прычынай эвакуацыі Мікалая з іншымі школьнікамі ў Прыволжа, дзе ён правёў адзін год. Вярнуўшыся ў сталіцу, хлопчык вучыўся яшчэ два гады, а затым адправіўся асвойваць прафесію столяра ў якасці чалядніка.
У 1924 г. сям'я пакінула сталіцу. У Мураме 16-гадовы Мікалай і яго бацька ўладкаваліся працаваць на завод «Муромтепловоз». Мікалай сумяшчаў працу слесара на заводзе з вучобай у гарадской школе №33. У 20 гадоў малады чалавек уступіў у шэрагі Камуністычнай партыі. У 1930 годзе сям'я вярнулася ў сталіцу, дзе юнак працаваў на машынабудаўнічым заводзе.
ваенная служба
Пры спецыяльным наборы Мікалая прызвалі ў склад Чырвонай Арміі ў 1932 годзе. У Луганску (Украіна) малады чалавек асвойваў ваенную авіяцыю. А ў канцы 1933 года Гастэлы ужо ў якасці лётчыка адправіўся ў авіяцыйную брыгаду, месцам дыслакацыі якой з'яўляўся Растоў-на-Доне. За пяць гадоў службы (перыяд з 1933 па 1938 г.) з пасады другога пілота бамбавіка перайшоў у камандзіра карабля, самастойна кіраўніка самалётам.
У 1938 годзе прайшла рэарганізацыя падраздзялення, дзе служыў Мікалай, у выніку чаго ён перайшоў у першую тяжелобомбардировочную авіяцыйную брыгаду. Дзякуючы адвагі і вернасці савецкаму народу Мікалай ужо праз паўтара года заняў пасаду камандзіра першаснага тактычнага падраздзялення, а яшчэ праз год - намеснікам камандзіра эскадрыллі.
У 1939 году Гастэлы удзельнічаў у лакальным неаб'яўленай ваенным канфлікце на мяжы СССР і Мангольскай Народнай Рэспублікі з Японіяй. Другой вайной на рахунку Мікалая Францавіча стала Савецка-Фінская ў 1939-1940 гадах. У чэрвені 1940-га лётчык удзельнічаў у Бесарабскай аперацыі, у выніку якой Бесарабія, Паўночная Букавіна і вобласць Герца ўвайшлі ў склад Савецкага Саюза. Аперацыя доўжылася ўсяго шэсць дзён, пасля чаго Румынія прыняла ўмовы СССР.
Восенню 1940 года месца дыслакацыі часткі, дзе служыў Мікалай, перанеслі ў Пскоўскую вобласць - бліжэй да еўрапейскай мяжы Савецкага Саюза, а затым пад Смаленск, дзе Гастэлы атрымаў чын капітана. Увесну 1941 гады, напярэдадні нападу Германіі на Савецкі Саюз, Мікалай прайшоў курсы перападрыхтоўкі і асвоіў новую баявую машыну - двухмоторный бамбавік Ільюшына.
Біяграфія знакамітага героя СССР ўтрымлівае цікавы факт 24 чэрвеня 1941 года Мікалай здзейсніў свой першы подзвіг, які тады, праўда, застаўся незаўважаным. Малады чалавек з дапамогай стралковай турэлі збіў фашысцкі бамбавік «Люфтваффе» пад шквальным агнём буйнакалібернага кулямёта. Падчас вядзення баявых дзеянняў Гастэлы паказаў сябе мужным, адважным вайскоўцам, здольным хутка прымаць стратэгічна важныя рашэнні.
Асабістае жыццё
Пра асабістае жыццё лётчыка Мікалая Гастэлы звестак практычна не засталося. Вядома, што Мікалай быў жанаты. У Мікалая Францавіча з Ганнай Пятроўнай нарадзіліся двое сыноў, якія так і не дачакаліся бацькі з вайны, але назаўсёды захавалі сямейную памяць пра героя.
Да вайны ў вольны ад працы і вучобы час Мікалай займаўся спортам (асабліва любіў футбол і лыжы) і скакаў з парашутам.
Смерць Мікалая Гастэлы
26 Чэр 1941 года, у чацвёрты дзень Вялікай Айчыннай вайны, з савецкага аэрадрома падняўся ў паветра самалёт ДБ-3Ф, на борце якога знаходзіўся экіпаж у складзе чатырох чалавек. Экіпажам з штурмана А.А. Бурденюка, лейтэнанта Г.М. Скорабагатага і стрэлка-радыста А.А. Калініна камандаваў капітан Мікалай Францавіч Гастэла. Экіпаж машыны атрымаў заданне нанесці авіяўдар па калоне нямецкай ваеннай тэхнікі, якая рухалася па дарозе Маладзечна - Радашковічы.
У аперацыі бралі ўдзел і другое звяно, экіпажам якога камандаваў Ф. Вараб'ёў. Імёны ўсіх членаў экіпажа не захаваліся ў гісторыі, але вядома, што ў кабіне самалёта знаходзіўся таксама штурман А. Рыбас.
У працэсе выканання аперацыі нямецкая артылерыя адкрыла агонь па савецкіх бамбавікам, у выніку чаго самалёт Гастэлы быў падбіты.
У выніку пашкоджання варожым снарадам паліўнага бака самалёта адбылося ўзгаранне. 33-гадовы Мікалай Гастэла меў магчымасць выратавацца шляхам катапультавання, але прыняў рашэнне ісці на таран. Падпалены самалёт, урэзаўшыся ў калону варожай тэхнікі, сарваў спецаперацыю фашыстаў коштам уласнага жыцця. У выніку ўсе члены экіпажа гераічна загінулі.
З надыходам ночы жыхары навакольных беларускіх вёсак сабралі целы загінулых герояў, абгарнулі іх парашутам і пахавалі. У той жа дзень камандзір другога звяна Вараб'ёў, сумесна з Рыбасом падалі рапарт, дзе апісалі абставіны гібелі Мікалая Францавіча Гастэлы.
памяць
Улічваючы цяжкія страты, якія нёс Савецкі Саюз, кожны поспех асобна ўзятага падраздзяленні аддаваўся агалосцы ў сродках масавай інфармацыі. Праз тыдзень пасля гібелі Мікалая інфармацыя пра яго з'явілася ў Саўінфармбюро, а яшчэ праз пяць дзён выйшла нататка ў газеце «Правда». А 26 ліпеня 1941 года Мікалай Францавіч Гастэла атрымаў званне Героя Савецкага Саюза пасмяротна за зроблены ім агністы таран. З тых часоў аб усіх лётчыкаў, якія здзяйснялі таран (а было іх каля 60 за гады Вялікай Айчыннай вайны), казалі, што яны паўтарылі подзвіг Гастэла.
З тых часоў імем Мікалая Францавіча названы шэраг населеных пунктаў і геаграфічных аб'ектаў на тэрыторыі СССР, на аснове подзвігу Гастэлы напісаны літаратурныя творы і знятыя фільмы.
Па тэрыторыі былога Савецкага Саюза ўстаноўлены 13 помнікаў капітану Гастэлы, а на будынку гімназіі, у якой вучыўся лётчык, размясцілі мемарыяльную дошку ў памяць Мікалая Францавіча з яго фота.
Ужо ў 1990-х гадах нейкія палітычныя сілы раскрытыкавалі подзвіг Гастэла. Спачатку вылучылі версію пра тое, што Гастэла - не герой, а баязлівец, катапультаваўся і трапіў у нямецкі палон, а варожую калону пратараніў лётчык Маслаў.
Гэтая версія падвергнулася крытыцы, паколькі ўрад фашысцкай Германіі наўрад ці замаўчалі б пра такі ваеннапалонных, пакуль у СССР трубілі аб гераічнай гібелі лётчыка, а ніякай афіцыйнай інфармацыі пра палонных у архівах не знойдзена.
Наступная версія абвяшчае, што Гастэлы разам з экіпажам разбіўся ў балоце непадалёк ад месца трагедыі, як і Маслаў са сваім экіпажам, а ніякага вогненнага тарана не было зусім. Аднак і сёння Мікалай Францавіч Гастэла застаецца героем, агністы таран - яго подзвігам, а паслядоўнікі клічуцца гастелловцами.
ўзнагароды
- 1941/07/26 - званне Героя Савецкага Саюза