біяграфія
Юрый Сянкевіч - унікальная асоба як для расійскай навукі, так і для тэлебачання. Юрый Аляксандравіч стаяў ля вытокаў савецкага тэлебачання, стаў першаадкрывальнікам расійскай Поўначы, удзельнічаў у падрыхтоўцы савецкіх касманаўтаў да выхаду на арбіту, пакарыў Эверэст, пісаў займальныя кнігі аб падарожжах і прыродзе, адкрывае свет жыхарам Савецкага Саюза. Але знакаміты вучоны, кандыдат медыцынскіх навук стаў менавіта як падарожнік і тэлевядучы першай савецкай тэлевізійнай перадачы «Клуб падарожнікаў».Дзяцінства і юнацтва
Сянкевіч Юрый Аляксандравіч нарадзіўся 4 сакавіка 1937 году ў Баян-Тумене (цяпер Чойбалсан, тэрыторыя сучаснай Манголіі). Бацькі будучага вандроўцы Аляксандр Асіповіч і Ганна Куприяновна працавалі тады ў гэтым невялікім мангольскім мястэчку лекарам і медыцынскай сястрой.
Бацькі пазнаёміліся ў Ленінградзе, дзе Аляксандар Восіпавіч, ветэран Вялікай Айчыннай вайны, працаваў намеснікам начальніка Ваенна-медыцынскай акадэміі імя С. М. Кірава, а Ганна Куприяновна Мачульскі (да замужжа) служыла аперацыйнай медсястрой у тым жа установе. Неўзабаве пасля вяселля і нараджэнні сына Сянкевіч вярнуліся з Баян-Тумена ў Ленінград, дзе хлопчык пайшоў у школу №107.
У дзяцінстве Юрый нічым не адрозніваўся ад аднагодкаў, запоем чытаў кнігі Аляксандра Дзюма пра прыгоды мушкецёраў і туляннях графа Монтэ-Крыста. Пра тое, каб звязаць сваё жыццё з падарожжамі, ён і марыць не мог. Юрый Аляксандравіч распавядаў неяк, што яшчэ ў юнацтве сям'я паехала на адпачынак на Чарнаморскае ўзбярэжжа Абхазіі. Сянкевіч успамінае, у якое захапленне прывяла яго першая сустрэча з цёплым паўднёвым морам, а ўвечары ён сядзеў на беразе, калі хвалі вынеслі да яго слядах кавалак мармуру дзіўнай формы.
Пазней аказалася, што гэта частка старажытнай калоны, якая зараз захоўваецца ў дзяржаўным музеі ў Абхазіі. Тады-то ў галаву Юрыя ўпершыню закраліся мары аб падарожжах па ўсім зямным шары.
Аднак пры выбары будучай прафесіі малады чалавек прытрымліваўся сямейных традыцый і паступіў у Ваенна-медыцынскую акадэмію імя С. М. Кірава ў Ленінградзе. Яшчэ студэнтам Юрый, начытаны і захоплены медыцынай, пачаў займацца навуковай працай. Ўрачыста уручыўшы ў 1960 годзе дыплом ўрача па спецыяльнасці «Лячэбная справа», маладога Сянкевіча прызначылі на пасаду начальніка медпункта і накіравалі служыць у вайсковую частку ў Цвярскую вобласць.
Але дапытлівы розум і мары пра далёкія падарожжах не давалі спакою Юрыю, а партыйныя дзеячы з усіх кутоў крычалі пра касмічныя падарожжах Савецкага Саюза, якія неўзабаве стануць такімі ж рэальнымі, як простая паездка ў Сочы. І вось ужо ў 1962 годзе Сянкевіч дамогся пераводу ў Маскву, дзе яго залічылі ў штат Інстытута авіяцыйнай і касмічнай медыцыны Міністэрства абароны.
Вывучаць ўплыў перагрузак і бязважкасці на жывыя арганізмы Юрый пачаў з пасады малодшага навуковага супрацоўніка, але неўзабаве дамогся павышэння і стаў начальнікам Вучэбна-трэніровачнага спецыялізаванага цэнтра медыка-біялагічнай падрыхтоўкі касманаўтаў. Развіццю касмічнай галіны СССР Юрый Сянкевіч аддаў 30 гадоў.
За гэты час навуковец прымаў удзел у арганізацыі і медыка-біялагічным забеспячэнні кіраваных палётаў у космас як з людзьмі, так і з жывёламі, працаваў над рашэннем фундаментальных і прыкладных праблем авіякасмічнай біялогіі і медыцыны.
Пад кіраўніцтвам Юрыя Аляксандравіча быў выкананы шэраг навуковых прац, прысвечаных даследаванню механізмаў парушэнні фізіялагічных функцый жывых арганізмаў ва ўмовах бязважкасці, распрацоўваліся методыкі адбору і падрыхтоўкі касманаўтаў.
Адначасова Юрый Аляксандравіч удзельнічаў у падрыхтоўцы лекара-даследчыка да касмічнага палёту і праходзіў сам аналагічны курс. У 1966 г. Юрый крыху змяніў напрамак навуковай дзейнасці, заняўшыся даследаваннем асаблівасцяў паводзінаў і псіхафізіялогіі чалавека ў экстрэмальных умовах.
Сянкевіч энергічна рыхтаваўся да свайго першага палёту ў космас, калі атрымаў прапанову адправіцца ў Антарктыку ў складзе навукова-даследчай экспедыцыі для вывучэння функцыянавання жывых арганізмаў у экстрэмальных кліматычных умовах Поўначы.
У экспедыцыі ў глыбіні Антарктыкі Сянкевіч правёў амаль год. Група даследчыкаў складалася выключна з суровых мужчын, жаночае таварыства, па словах Юрыя Аляксандравіча, ім замянялі дзяўчыны з вокладак часопіса «Плэйбой». Паліграфічныя выдання савецкія навукоўцы атрымалі ад амерыканскага гурта даследчыкаў прыроды антарктычнага рэгіёну ў абмен на банкі з ікрой і цёплыя футравыя шапкі.
Знаходзячыся ва ўмовах вечнай мерзлаты, дапытлівы розум савецкага вучонага нагадаў яму адымаецца ў Джэка Лондана ў дзяцінстве факт аб тым, што сліна пры вельмі нізкіх тэмпературах замярзае, не паспеўшы даляцець да зямлі. Юрый, папрасіўшы калегу асіставаць ў эксперыменце, залез на дах фургончык, дзе жыла група навукоўцаў, і памачыўся ўніз, прадстаўляючы ў фантазіях, як на зямлю ўпадуць дзіўныя ледзяшы.
Аднак яны нечакана выявілі, што ва ўмовах разрэджанай атмасферы гэтае правіла не працуе, а навукоўцы знаходзіліся на станцыі «Усход», размешчанай на вышыні 4 тысячы метраў над узроўнем мора.
За працай групы савецкіх вучоных на станцыі «Усход» у Антарктыцы сачыў, без перабольшання, увесь свет. Матэрыялы, атрыманыя Юрыем Сянкевічам у палярнай экспедыцыі, пазней ляглі ў аснову яго дысертацыі на атрыманне вучонай ступені кандыдата медыцынскіх навук.
Вярнуўшыся дадому, Юрый Аляксандравіч ледзь паспеў разабраць валізкі, як атрымаў дзіўнае прапанова ад археолага, падарожніка і пісьменніка з Нарвегіі Тура Хейердала. Яшчэ ў канцы 1960-х гадоў Тур развіваў тэорыю пра тое, што ветразнае судна можа перасекчы Атлантыку, карыстаючыся Канарскія плынню.
Прапанову ўзяць удзел у экспедыцыі дайшло да Сянкевіча вельмі мудрагелістым чынам. Мікіта Сяргеевіч Хрушчоў знаходзіўся з дыпламатычным візітам у Нарвегіі, дзе пазнаёміўся з Турам Хейердалом, які ў той час падбіраў членаў экіпажа для "Ра". Савецкі палітык прэзентаваў нарвежцу бочачку далікатэснай чорнай ікры, а Тур у знак падзякі даслаў запыт на члена экспедыцыі з Савецкага Саюза.
Абавязковым патрабаваннем для члена міжнароднай экспедыцыі значылася валоданне ангельскай мовай. Юрый Аляксандравіч дасканала валодаў ангельскай, паколькі ў пасляваенны перыяд яго маці Ганна Куприяновна прывяла дадому жанчыну, якая ўпала ў прытомнасць на вуліцы. Жанчына апынулася інтэлігентнай дамай, якая ведала некалькі замежных моў, і ў падзяку за дапамогу навучыла маленькага Юрыя ангельскай.
Падарожжы
У 1969 г. Юрый Аляксандравіч Сянкевіч выйшаў у мора на лодцы пад назвай «Ра», спраектаванай па старажытнаегіпецкіх чарцяжах ў Рэспубліцы Чад з эфіёпскага папірусу. Каманда, у склад якой уваходзіў Сянкевіч ў якасці лекара, уключала таксама амерыканскага лётчыка Нормана Бэйкера, будаўніка з Рэспублікі Чад Абдула Джибрина, італьянскага відэааператара Карла Маўры, фатографа з Аб'яднаных Арабскіх Эміратаў Жоржа Суриала, мексіканскага антраполага Сант'яга Хеновеса і малпачкі Сафи.
Тур Хейердал наўмысна падбіраў шматнацыянальную і шматканфесійнай каманду, каб даказаць усяму свету, што людзі, якія маюць розныя культурныя традыцыі, рэлігійныя погляды і палітычныя перакананьні, апынуўшыся на малюсенькім плывучым астраўку ў акіяне, могуць згуртавацца і стварыць адзіную дружную каманду.
25 мая 1969 гады каманда на борце «Ра» адышла ад узбярэжжа Марока. Ужо вярнуўшыся на Радзіму, Сянкевіч успамінаў, што перад стартам экспедыцыі Тур настойліва раіў Юрыю напісаць завяшчанне. Гэта дзіўнае, на першы погляд, прапанова грунтавалася на тым, што ў Атлантычны акіян каманда выйшла на практычна папяровым карабліку, а большую частку шляху прарабіла на полузатопленных судне. Юрый Аляксандравіч распавядаў, што на ноч прывязваў да цела пустыя пластыкавыя ёмістасці, каб не патануць у сне.
А вечарамі шматнацыянальная каманда, якую аб'ядноўвала толькі імкненне да прыгод і веданне англійскай мовы, збіралася за агульным сталом. За поспех экспедыцыі адчайныя вандроўцы пілі разведзены спірт, прычым канцэнтрацыя напою заўсёды адпавядала геаграфічнай шыраце, на якой знаходзілася папірусных судна.
Аднак дасягнуць мэты ў гэты раз падарожнікам было не наканавана: судна з-за канструктыўных недахопаў пацярпела крушэнне, а каманда эвакуіравалася. Але ўжо ў наступным годзе нястомны даследчык Тур Хейердал стаў ініцыятарам паўторнай экспедыцыі на "Ра-II».
На гэты раз судна будавалі ў Балівіі і ўлічылі ўсе недахопы першай канструкцыі. Склад экспедыцыі практычна не адрозніваўся ад першапачатковага, за выключэннем таго, што Абдула Джибрин не змог выйсці ў моры, а замест яго на борце прысутнічалі відэааператар з Японіі Кей Охара і мараканскі хімік-эколаг Маданни Аит Ухань.
З другой спробы вандроўцы дасягнулі ўзбярэжжа Барбадоса, давёўшы тым самым, што старажытныя егіпцяне мелі магчымасць здзяйсняць падарожжа да берагоў Паўднёвай Амерыкі. Акрамя таго, прысутнасць на борце эколяга Маданни Аит Ухань дазволіла камандзе зафіксаваць факт забруджвання вод сусветнага акіяна, інфармацыя пра што пазней была прадстаўлена на канферэнцыі ў Арганізацыі Аб'яднаных Нацый.
Ужо пазней, у 1972-1973 гадах, Юрый Сянкевіч зноў прыняў удзел у праекце Тура Хейердала: на трысняговай лодцы «Тигрис» вандроўцы адплылі ад берагоў Ірака праз Фарсі заліў у Пакістан, а адтуль да берагоў Афрыкі ў Чырвонае мора. Планах перашкодзіў ажыццявіцца палітычны ўзброены канфлікт у раёне Самалі.
Вярнуўся з рызыкоўных міжнародных экспедыцый Юрый зусім іншым: загарэлым, з рамантыкай ў прыжмураных вачах, адвагай у думках і невычэрпнай запасам гісторый і баек для блізкіх і сяброў.
Па вяртанні Сянкевіч заняў пасаду загадчыка аддзела навукова-медыцынскай і тэхнічнай інфармацыі ў Інстытуце медыка-біялагічных праблем і практычна адначасова атрымаў запрашэнне стаць вядучым тэлепраграмы «Клуб падарожнікаў», змяніўшы на гэтай пасадзе прафесара-біёлага Андрэя Рыгоравіча Баннікавай.
Выпускі праграмы пад кіраўніцтвам Сянкевіча адрозніваліся энергічнасцю, вядучы распавядаў не толькі пра прыроду іншых краін і кантынентаў, але і гісторыі з уласнага жыцця.
У гасцях у Юрыя Аляксандравіча пабывалі замежныя вандроўцы-калегі па экспедыцыям на лодках "Ра" і "Ра-II» Тур Хейердал і Карла Маўры, падарожнік і пісьменнік Фёдар Конюхаў і нават знакаміты даследчык Сусветнага акіяна Жак-Іў Кусто. З новым тэлевядучым Юрыем Сянкевічам «Клуб падарожнікаў» атрымаў шэраг прэстыжных міжнародных прэмій, сярод якіх «ТЭФІ» і «Хрустальны глобус».
У 1979 году навуковец і падарожнік Сянкевіч зноў прымаў удзел у падрыхтоўцы экспедыцыі, адпраўляецца да Паўночнага канцавосся, а праз год у складзе савецкай экспедыцыі адправіўся пакараць Эверэст. На падставе падарожжаў, учыненых Юрыем Аляксандравічам, выдадзены 3 кнігі твораў і мемуары «Вандроўка даўжынёй у жыццё».
У 1990 годзе Юрый Аляксандравіч прайшоў выбары і стаў дэпутатам Массавета (цяперашняя Масгардума). Да таго часу жыхары не толькі Масквы, але і ўсяго Савецкага Саюза ўжо добра ведалі ў твар Юрыя Аляксандравіча і паважалі яго як тэлевядучага і выбітнага навукоўца. Праз год адбылася прэм'ера кінастужкі Уладзіміра Брагіна «Люми», дзе Юры Сянкевіч сыграў самога сябе.
1997 год стаў пікам славы ў біяграфіі тэлевядучага: праграма "Клуб падарожнікаў» атрымала запаветную «ТЭФІ», а сам Сянкевіч стаў акадэмікам Расійскай тэлевізійнай акадэміі.
Асабістае жыццё
Нягледзячы на сталыя вандроўкі і жыццё ў раз'ездах, Юрый Аляксандравіч паспяваў будаваць і асабістае жыццё. Пасля таго як Сянкевіч стаў ўсенародным улюбёнцам, яго каля дома вартавалі закаханыя прыхільніцы.
Аднойчы, адпачываючы ў Сочы, малады яшчэ Сянкевіч трапіў на выступленне танцавальнага ансамбля «Бярозка». У сэрцы вандроўцы запала мілавідная дзяўчына па імя Галіна Пятрова. Аднак неўзабаве маладыя людзі рассталіся, паколькі Сянкевіч яшчэ не гатовы быў да стварэння сям'і.
Тады ж ён пазнаёміўся з калегам Галіны Ирмой Аляксандраўнай Помчаловой, якая стала яго першай жонкай. У шлюбе ў маладых людзей нарадзілася дачка Дар'я, сталая пасля лекарам-кардыёлагам. Дачка вандроўцы нарадзіла дваіх дзяцей - Дар'ю і Андрэя.
З-за пастаянных гастроляў Ирмы Аляксандраўны з танцавальным калектывам і працы Юрыя Аляксандравіча шлюб неўзабаве распаўся. Пазней Юры Сянкевіч ажаніўся на Ксеніі Мікалаеўне Міхайлавай, якая працавала лінгвістам ў Саюзе тэатральных дзеячаў. Ад першага шлюбу Ксенія мела сына Мікалая, які пайшоў у след за айчыма, стаўшы лекарам, а пазней гендырэктарам тэлекампаніі «НТВ».
Смерць Юрыя Сянкевіча
У 2002 годзе Юрый Аляксандравіч Сянкевіч перанёс інфаркт і клінічную смерць, а праз год памёр. Прычынай смерці стала сардэчная недастатковасць. Пахаваны ўсенародны ўлюбёнец ў Маскве на Новадзявочых могілках.
У памяць аб тэлевядучай названы самалёт «Аэрафлота», судна «Сучасны камерцыйны флот», створаны музей у Маскве. У музеі удава знакамітага вучонага і падарожніка часта арганізоўвае вечарыны памяці Сянкевіча і сустрэчы яго паслядоўнікаў і прыхільнікаў.