біяграфія
Сяргей Жэнавач заўсёды адрозніваўся ў тэатральных працах ад калег па творчым цэху. Гэты расійскі рэжысёр не баяўся ставіць эксперыменты, абнаўляць класіку, пры гэтым не пераступаючы межаў, як робяць цяпер папулярныя пастаноўшчыкі. Кожнае новае тварэнне майстры становіцца яркай падзеяй у свеце тэатра.Дзяцінства і юнацтва
Біяграфія Сяргея Васільевіча не мае шмат дадзенымі: вядома, што ён нарадзіўся 15 мая 1957 года ў горадзе Патсдаме, які на той момант уваходзіў у склад ГДР. Там служыў яго бацька, савецкі вайсковец. Ранняе дзяцінства хлопчык правёў у Германіі, затым сям'я пераехала ў Краснадар.
Нацыянальнасць рэжысёра невядомая, але, мяркуючы па суфіксу -ач ў прозвішчы, продкі Сяргея адбываліся з расійскіх губерняў, магчыма, з беларускіх або польскіх земляў. Прозвішча Жэнавач часта сустракаецца сярод жыхароў Карпат і ў гуцулаў. Скончыўшы школу, юнак паступіў на рэжысёрскі факультэт Краснадарскага інстытута культуры. Пасля гэтага на працягу чатырох гадоў кіраваў мясцовым моладзевым аматарскім тэатрам.
У 1983 годзе Сяргей пераехаў у Маскву, вырашыў працягнуць навучанне на рэжысёрскім факультэце ГІТІСа. Жэнавач трапіў на курс да народнага артыста СССР, геніяльнаму тэатральнаму і кінарэжысёру Пятру Навумовічу Фаменка. У 1988 годзе, адразу пасля заканчэння вучобы, малады чалавек прайшоў асістэнтуру-стажыроўку і пачаў выкладаць у ГІТІСе.
Пачатак кар'еры
Паралельна з выкладаннем Жэнавач з 1988 года стаў рэжысёрам тэатра-студыі «Чалавек», дзе прапрацаваў да 1991 года. За тры гады кіраўніцтва яму ўдалося атрымаць для тэатра будынак у цэнтры сталіцы. У Сяргея атрымалася галоўнае: сабраць і згуртаваць калектыў, матываваць акцёраў агульнай ідэяй. Каманда складалася з дзясятка маладых талентаў.У 1991 годзе Жэнавач быў вымушаны пакінуць студыю, і асноўная частка трупы сышла за ім. Рэжысёр апынуўся ў Тэатры на Малой Броннай, які лічыўся адным з самых складаных для працы ў Маскве. Спачатку працаваў пастаноўшчыкам, праз 5 гадоў заняў пасаду галоўнага рэжысёра. Там Сяргей Васільевіч ставіў класіку, спектаклі сталі прыкметнымі падзеямі ў культурным жыцці сталіцы.
На Малой Броннай ішлі яго «Маленькія трагедыі» А. С. Пушкіна, «Кароль Лір» У. Шэкспіра, «Ноч перад Калядамі» Н. В. Гогаля і іншыя. Адным з яркіх праектаў гэтага часу стала трылогія «Ідыёт» па Фёдару Дастаеўскаму, якая ўключыла ў сябе тры спектаклі: «Бессаромная», «Рыцар бедны» і «Рускі свет».
Кіраўніцтва тэатра палічыла, што Жэнавач ставіць занадта элітарныя спектаклі, якія не разлічаны на масавага гледача. Да таго ж многім не падабалася, што касцяк яго трупы складалі прышлыя акцёры, з «Чалавека». Сяргей сышоў з Малой Броннай з думкамі аб арганізацыі ўласнага тэатра.
Ён працягнуў выкладаць на курсах Фаменка. У 2001 годзе ўпершыню набраў у ГІТІСе уласны курс. У першай палове нулявых супрацоўнічаў з Дзяржаўным акадэмічным Малым тэатрам Расіі, на сцэне якога паставіў «Уяўны хворы» Ж. Б. Мальера і «Гора ад розуму» па А. С. Грыбаедава.
«Студыя тэатральнага мастацтва»
Вясной 2005 года Сяргей арганізаваў фестываль дыпломных работ сумесна са студэнтамі-выпускнікамі майстэрні, пасля чаго абвясціў аб стварэнні тэатра «Студыя тэатральнага мастацтва», дзе ён па сённяшні дзень працуе мастацкім кіраўніком. З акцёрамі трупы Сяргей паставіў больш за дзесятак удалых спектакляў, сярод якіх «Запаведнік» па С. Даўлатава, «Гульцы» Н. В. Гогаля і іншыя.
У тэатральнай студыі ёсць старонка ў «Инстаграме», там выкладзеныя фота са спектакляў і рэпетыцый, размяшчаецца расклад бліжэйшых спектакляў, выкладваюцца любімыя трупай цытаты з класікі. У 2006 годзе Сяргея ганаравалі званні заслужанага дзеяча мастацтваў Расійскай Федэрацыі, сярод яго узнагарод - «Залатая маска» за пастаноўку «Заняпалы род» і тры «Крыштальных Турандот».
У наступныя гады на базе студыі Жэнавач паставіў некалькі яркіх работ. Сярод праектаў канца дзесятых - спектаклі «Тры сястры» па аднайменнай п'есе Антона Чэхава і «Старая» па творы Данііла Хармса. Калі першая пастаноўка апынулася прасякнутай драматызмам - бо складанне Антона Паўлавіча Сяргей Васільевіч назваў «самай жорсткай і трагічнай гісторыяй, расказанай Чэхавым», то другая дала пастаноўшчыку і тэатральнай трупе магчымасць ад душы пахуліганіць.
МХТ ім. А. П. Чэхава
З МХТ Жэнавача даўно звязвалі сяброўскія адносіны. Яшчэ ў 2004 годзе рэжысёр паставіў на сцэне тэатра спектакль «Белая гвардыя». У працы над праектам па аднайменным творы Міхаіла Булгакава - пісьменніка, перад дарам якога Сяргей Васільевіч схіляўся, апынуліся задзейнічаны таленавітыя акцёры: Канстанцін Хабенскі, Аляксандр Семчев, Міхаіл Парэчанкаў. З апошнім пастаноўшчыка звязала доўгі творчае супрацоўніцтва.Так, Міхаіл з'явіўся пазней ў спектаклі Жэнавача «Бег» (таксама сталым данінай памяці вялікага класіка). Пастаноўка пабачыла свет, калі Сяргей Васільевіч ужо заняў пост мастацкага кіраўніка МХТ. Гэта адбылося ў 2018 годзе, калі Алег Табакоў, які служыў у тэатры з 2000 года, пакінуў свет.
У Міністэрстве культуры адбыўся мастацкі савет, на якім прысутнічалі кіраўнікі федэральных тэатраў: Рымас Туминас, Яўген Пісараў, Леў Додзіна і інш. Кандыдатур было вылучана некалькі, але ўсе адмовіліся ад адказнай пасады на карысць Жэнавача.
Які выйшаў у 2019 годзе «Бег» набыў высокую ацэнку крытыкаў. У інтэрв'ю сам пастаноўшчык адзначыў, што не спрабаваў стварыць на сцэне нешта падобнае на ўжо існуючыя версіі булгаковской п'есы, экранізацыі. Калі Міхаіл Афанасьевіч задумваў тварэнне як чараду сноў, то Жэнавач вырашыў зрабіць адзінае «соннае» прастору, праз якое раскрываецца тэма Грамадзянскай вайны ў Расіі.
Асабістае жыццё
Сяргею Васільевічу ўдалося схаваць асабістае жыццё за цяжкай тэатральнай шырмай. Жэнавач сыходзіць ад адказу на пытанні, ці ёсць у яго сям'я і дзеці. На свецкіх мерапрыемствах ён з'яўляецца адзін.
Падобныя паводзіны спарадзіла ў тэатральных кулуарах чуткі пра тое, што арыентацыя пастаноўшчыка адрозніваецца ад традыцыйнай. Аднак сам рэжысёр афіцыйна не абвяргаў і не каменціраваў гэтую інфармацыю.
Сяргей Жэнавач зараз
У 2021 году рэжысёр працягнуў тварыць. Увесну на сцэне МХТ адбылася прэм'ера спектакля «У акопах Сталінграда» па аднайменным творы Віктара Някрасава. Перад пастаноўшчыкам стаяла няпростая задача - зрабіць з эпічнага сачыненні з які развіваецца апавяданнем статычную карціну з некалькімі сэнсавымі пунктамі. У цэнтры праекту - філасофскае пытанне «Чаму?», Якім задаецца герой-апавядальнік. Паводле ацэнак крытыкаў, пастаноўка атрымалася не пра вайну, а пра людзей, якія ў пекле ваенных падзей становяцца героямі.Не менш яркім праектам года стаў спектакль «Змова пачуццяў». У аснову дзеяння легла п'еса Юрыя Олеша, а таксама фрагменты з яго рамана «Зайздрасць». Падзеі пераносяць гледачоў у 20-я гады мінулага стагоддзя, у камунальную кватэру - мадэль свету, дзе ўжываюцца дабро і зло. Яе насельнікі жывуць надзеяй на светлую будучыню - невыпадкова ў пастаноўцы гучыць бравурныя маршы энтузіястаў, авіятараў.
Праца, у якой апынуліся занятыя Міхаіл Парэчанкаў, Авангард Лявонцьеў і іншыя яркія артысты, заваявала аўдыторыю. За гэты праект у чэрвені 2021-га Сяргей Васільевіч атрымаў прэмію «Крыштальная Турандот».
Ўзнагароды і званні
- нацыянальная тэатральная прэмія "Залатая маска»
- прэмія імя К. С. Станіслаўскага
- маскоўская прэмія Саюза тэатральных дзеячаў Расіі «Цвік сезону»
- прэмія імя Г. Таўстаногава «За выдатны ўклад у развіццё тэатральнага мастацтва»
- прэмія «Крыштальная Турандот»
- прафесар ГІТІСа, загадчык кафедры рэжысуры драмы