біяграфія
Веніямін Аляксандравіч Каверын - рускі савецкі пісьменнік, драматург і сцэнарыст. Член літаратурнай групы «Серапионовы браты» і лаўрэат Сталінскай прэміі. Аўтар культавай кнігі для многіх пакаленняў моладзі - рамана «Два капітана», якім зачытваліся мільёны.
Веніямін Зільбер - так гучыць сапраўднае імя празаіка - узяў творчы псеўданім Каверын. А разам з ім у спадчыну ад прататыпа - гусара і дуэлянта Пятра Каверын, прыяцеля юнага Аляксандра Пушкіна, выведзенага ім пад сваім прозвішчам у «Яўгеній Анегін» - шчырасць і нежаданне ісці на кампрамісы.
Дзяцінства і юнацтва
Аўтар «Двух капітанаў» нарадзіўся ў 1902 годзе ў Пскове, куды з жонкай Ганнай і трыма дзецьмі з Выбарга перабраўся капельмайстар Омскага пяхотнага палка Аляксандр Зільбер.
У Пскове і без таго не маленькае сямейства чакала прыбаўленне: да дзвюм дачкам і сыну дадалося яшчэ тры хлопчыка, малодшым з якіх і быў будучы празаік. Пазней пісьменнік назаве сваю сям'ю складанай, нядружным, але па-свойму выдатнай і заўважнай ў правінцыйным гарадку.
Кіраўнік сямейства быў чалавекам таленавітым, музычна адораным. У казарме, дзе Зільбер-старэйшы рэпетыраваў з аркестрам вайсковыя маршы, праходзіла дзве траціны сутак. Так што з хатняй гаспадаркай і шасцю атожылкамі, як магла, кіравалася Ганна Рыгораўна, мама.
Як і муж, Ганна была музычна-адоранай і адукаванай жанчынай. Выпускніца маскоўскай кансерваторыі віртуозна грала на раялі і ратавала чэзлы сямейны бюджэт платнымі ўрокамі музыкі.
Энергічная, інтэлігентная Ганна Зільбер-Дессау арганізоўвала ў правінцыі канцэрты вядомых артыстаў. Дзякуючы ёй у Пскове пабывалі Вера Камісаржэўскай і Фёдар Шаляпін. Усе дзеці ўмелі граць на розных інструментах, шмат чыталі і з цікаўнасцю слухалі дыскусіям дарослых, у якіх абмяркоўвалася культурныя падзеі ў горадзе ці краіне.
Малодшы і вельмі дапытлівы Веніямін прыслухоўваўся да гаворак братоў і іх сяброў - будучых літаратараў і навукоўцаў Юрыя Тынянава, Аўгуста Летавета і Мірона Гаркавы.
У 1912 году Каверын паступіў у мясцовую гімназію. Паступленне далося хлопчыку няпроста: з нараджэння гуманітарый, ён двойчы праваліў экзамен па арыфметыцы. Праведзеныя ў сценах гімназіі 6 гадоў запомніліся яркімі падзеямі.
Дзяцінства скончылася зімой 1918-га, калі ў Пскоў ўвайшлі немцы. Сыходзіць ад суровай рэчаіснасці дапамагалі кнігі. Моладзь - рэалісты, семінарысты, студэнты - спрачаліся пра творчасць Максіма Горкага, Леаніда Андрэева і Аляксандра Купрына. Аўтарытэтам для юнага Каверын быў Юрый Тынянов, які ўзяў у жонкі сястру Алену. Тынянов раскрытыкаваў паўдзіцячых вершы 13-гадовага Вени, хоць і адзначыў добры склад. Ён першым параіў Каверын пісаць прозу.
літаратура
У 1919-м будучы літаратар адправіўся з братам у Маскву, дзе неўзабаве стаў студэнтам універсітэта. Па рэкамендацыі Тынянава ў 1920-м перавёўся ва ўніверсітэт Паўночнай сталіцы і ў тым жа годзе паступіў у Інстытут усходніх моў.
Веніямін Каверын знаёміўся з паэтамі, рыфмаваў сам, наведваў семінары, лекцыі і, нарэшце, вырашыўся прадэманстраваць таленты: на конкурс, абвешчаны Домам літаратараў, падаў апавяданне «Адзінаццатая аксіёма», за які атрымаў прэмію. Аповяд пачаткоўца пісьменніка адзначыў Горкі.
Віктар Шклоўскі ўвёў маладога аўтара ў літаратурнае садружнасць «Серапионовы браты», куды ўваходзілі Усевалад Іваноў, Міхаіл Зошчанка, Канстанцін Федзіна.
«Брата Алхіміка», як называлі Каверын, крытыкавалі за прыхільнасць да сюжэту і празмернае захапленне стылем. Бічаваў мэтраў і Веньямін: Івана Тургенева называў «галоўным літаратурным ворагам» і саркастычна заяўляў, што «з рускіх пісьменнікаў» больш за ўсё любіць Эрнста Гофмана і Роберта Люіса Стывенсана.
У 1923-м у творчай біяграфіі маладога празаіка здарылася знакавая падзея: Веніямін Каверын выдаў першую кнігу апавяданняў, назваўшы яе «Майстры і чалядніка». Які сачыў за творчасцю маладога таленты Горкі назваў калегу «арыгінальны пісьменнікам».
Веніямін Каверын, як лепшы з выпуску, застаўся ў універсітэцкай аспірантуры: філолага прыцягвалі малавядомыя рускія аўтары пачатку XIX стагоддзя. У 1929 годзе з бляскам абараніўся ў Інстытуце гісторыі мастацтваў. У пачатку 1930-х літаратар злажыў п'есы, якія ўзялі ў рэпертуар знакамітыя рэжысёры. Усевалад Мейерхольд прапаноўваў Каверын супрацоўніцтва, але той адмовіўся, засяродзіўшы сілы на аповесцях і раманах.
Першы трохтомнік Каверын выйшаў, калі аўтар адзначыў 28-годдзе. Але ў 1930-я таленавітага празаіка абвясцілі писателем- «спадарожнікам» і абвінавацілі ў «смазе буржуазнай рэстаўрацыі». На падобныя абвінавачванні ў тыя гады вынікала рэагаваць, каб не патрапіць у жорны рэпрэсіяў. Веніямін Каверын ўпакорыў ганарыстасць і напісаў раман «Выкананне жаданняў». Кнігай зачытваліся, але аўтар назваў складанне "інвентаром павучальных».
Гэты раман і рушыў за ім «Два капітана» выратавалі Каверын ад горкай лёсу брата Льва Зільбер, акадэміка, тройчы пабыў у лагерах. Па чутках, раман пахваліў Іосіф Сталін. Каверын ўручылі прэмію імя правадыра. Пры гэтым аўтар прымудрыўся ні разу не ўзгадаць у рамане партыю, камсамол і самога кіраўніка. Кніга стала самым вядомым творам празаіка.
У гады Вялікай Айчыннай вайны пісьменнік пабываў на Ленінградскім фронце і Паўночным флоце як карэспандэнт «Вестак». Перажытае знайшло адлюстраванне ў кнігах, выйшаў працяг «Двух капітанаў».
У 1946 году выйшла пастанова партыі аб часопісах «Зорка» і «Ленінград», у якім Андрэй Жданаў назваў Міхаіла Зошчанка і Ганну Ахматаву «падонкам» і «блудніцай». Ранейшыя сябры, сустрэўшы апальных літаратараў, спяшаліся перайсці на другі бок вуліцы. Але не змянілася стаўленне да старога сябра ў Каверын, называў Зошчанка адным з лепшых пісьменнікаў сучаснасці. Веніямін Каверын выратоўваў апальнага калегу, дапамагаючы грашыма.
У 1947-м пісьменнік пакінуў Ленінград і перабраўся ў сталіцу. Жыў у Перадзелкіна і працаваў над трылогіяй «Адкрытая кніга». Раман пра станаўленне мікрабіялогіі выйшаў ў 1948 годзе і спадабаўся чытачам. Але крытыкі і калегі-літаратары сустрэлі кнігу разгромнай крытыкай. Аўтары 14 рэцэнзій і артыкулаў абвясцілі раман варожым сацыялістычнаму ладу.
У 1954 годзе, на 2 пісьменніцкім з'ездзе, Веніямін Каверын заклікаў паважаць свабоду творчасці і даць справядлівую ацэнку спадчыне Міхаіла Булгакава і Юрыя Тынянава. У 1956-м у альманаху «Літаратурная Масква» выйшаў 2 том «Адкрытай кнігі». Часы змяніліся, працяг рамана сустрэлі спакойна.
У 1960-я Веніямін Каверын ў «Новым свеце», узначаленым Аляксандрам Твардоўскім, апублікаваў артыкулы, у якіх спрабаваў рэабілітаваць Зошчанка. У 1970-я выступіў у абарону Аляксандра Салжаніцына.
У 1972 году празаік падарыў чытачам дзіўна шчыры раман «Перад люстэркам», а ў 1976-м - аповесць «Асветленыя вокны». Творчая спадчына Веньяміна Каверын - гэта і выдатныя казкі «Верлиока», «Немухинские музыкі», «Пясочны гадзіннік».
Пісьменнік не быў дысідэнтам, хоць не раз мужна абараняў калег, якія трапілі ў няміласць. Гранічна адкрытую ацэнку ладу і прагнуўшыся пад яго літаратарам даў у кнізе мэмуараў «Эпілог», якую напісаў «у стол» у 1970-я. Жорсткай крытыцы падвергліся Аляксей Талстой, Валянцін Катаеў, Канстанцін Сіманаў.
Аб публікацыі «Эпілог» у краіне не магло быць і гаворкі, але друкаваць мемуары за мяжой Каверын не хацеў. Ён перадаў рукапіс на захаванне выгнанага з СССР Уладзімір Вайновіч. Кніга выйшла ў 1989 годзе на радзіме. Каверын дачакаўся сігнальнага асобніка.
Асабістае жыццё
У 1922-м малады пісьменнік ажаніўся на Лідзіі Тынянава, сястры сябра Юрыя Тынянава. У шчаслівым і працяглым шлюбе ў пары нарадзіліся двое дзяцей - Мікалай і Наталля.
Дзеці не пайшлі па шляху бацькоў (Лідзія Мікалаеўна пісала для дзяцей) і выбралі мэдыцыну. Сын і дачка сталі прафесарамі, абаранілі доктарскія ступені.
смерць
Веніямін Каверын пісаў да апошніх дзён жыцця, але ажыццявіць усе задумы не паспеў. Апошняя, развітальная, кніга - пра Тынянава, сяброўства з якім Веніямін Аляксандравіч пранёс праз усё жыццё.
Пісьменнік памёр увесну 1989-га, пражыўшы 87 гадоў. Пахавалі аўтара «Двух капітанаў» на Ваганькаўскіх могілках.
бібліяграфія
- 1923 - «Майстры і чалядніка»
- 1925 - «Дзевяць дзесятых лёсу»
- 1925 - «Канец Хазы»
- 1928 - «Скандаліст, ці Вечары на Васільеўскім востраве»
- 1929 г. - «О. І. Сенковский (Барон Брамбеус) »
- 1931 - «Мастак невядомы»
- 1934-1936 - «Выкананне жаданняў»
- 1938-1944 - «Два капітана»
- 1949-1956 - «Адкрытая кніга»
- 1957-1959 - «Невядомы сябар»
- 1960 - «Кавалак шкла»
- 1962 - «Сем пар нячыстых»
- 1962 - «Касой дождж»
- 1963-1964 - «Падвойны партрэт»
- 1972 - «Перад люстэркам»
- 1978 - «Двухгадзінная прагулка»
- 1983 - «Навука растання»
памяць
- У гонар В. А. Каверын названы астэроід Вениакаверин (2458 Veniakaverin)
- Помнік літаратурным героям рамана «Два Капітана» - Татарынава і Грыгор'еву - размешчаны ў горадзе Пскове, у скверы перад Пскоўскай абласной дзіцячай бібліятэкай імя У. А. Каверын
- Плошча «Двух капітанаў» (г. Палярны Мурманскай вобласці) названая ў гонар аднайменнага рамана В. А. Каверын