Гісторыя персанажа
Другарадны персанаж у рамане Міхаіла Булгакава «Майстар і Маргарыта». Літаратар, рэдактар тоўстага мастацкага часопіса, старшыня праўлення МАССОЛИТа, атэіст. У выніку сустрэчы з д'яблам на Патрыярхавых сажалках у Маскве пацярпеў з-за атэістычных перакананняў - патрапіў пад трамвай.Гісторыя паходжання
Вобраз Міхаіла Аляксандравіча Берліёза, ўплывовага чалавека ў маскоўскім літаратурным супольнасці, кіраўніка пісьменніцкай арганізацыі, верагодна, спісаны Булгакавым з каго-небудзь з савецкіх ідэолагаў таго часу.
Прататыпам персанажа можа апынуцца Леапольд Авербах - заснавальнік Расійскай асацыяцыі пралетарскіх пісьменнікаў (РАПП), або дыпламат Фёдар Раскольнікаў, або публіцыст і журналіст Міхаіл Кальцоў. Мог быць прататыпам Берліёза Уладзімір Блюм - тэатральны крытык і журналіст, які публікаваў рэцэнзіі ў цэнтральных газетах «Весткі» і «Праўда», а мог і Дзям'ян Бедны, знакаміты пралетарскі паэт.
Прозвішчам сам Мiхаiл Аляксандравiч Берлiёз абавязаны французскаму кампазітару XIX стагоддзя Гектару Берлiёза:. Гэты выбар зроблены Булгакавым не выпадкова. Некаторыя музычныя творы Гектара Берліёза тэматычна перасякаюцца з сюжэтнымі лініямі рамана «Майстар і Маргарыта». Напрыклад, трэцяя частка «фантастычнай сімфоніі», якая носіць назву "Сон у ноч шабашу».
"Майстар ды Маргарыта"
Берліёза выглядае як чалавек маленькага росту, цёмнавалосы, лысаваты, гадоў сарака, укормлены і акуратна паголены, носіць масіўныя акуляры ў рагавой аправе. Па перакананнях Берліёза атэіст. Герой начытаны, добра адукаваны і не верыць у бога і д'ябла, чым ганарыцца. Ўласнае стаўленне да хрысціянскай рэлігіі персанаж спрабуе прышчапіць маладому паэту Івану Бяздомнага.
У пачатку твора Берліёза ходзіць з Бяздомным па Патрыярхавых сажалках у Маскве і дзеліцца з маладым калегам поглядамі на рэлігійныя пытанні і на тое, як тыя павінна адлюстроўваць у літаратуры. За гэтай гутаркай парачку літаратараў застае Воланд, які распытвае Берліёза і, выслухаўшы меркаванне, што чалавек сам кіруецца з уласным лёсам, тут жа прадказвае Берлiёза: хуткую пагібель. Што і адбываецца неадкладна - Берлiёза: адразае галаву трамваем.
Пазней чытач бачыць адрэзаную, але жывую галаву Берліёза на балі Сатаны, дзе Воланд ператварае гэтую галаву ў чару і п'е з яе віно. Такі лёс спасцігае Берліёза з-за таго, што той не верыў у неўміручасць душы і лічыў, што са смерцю для чалавека ўсё сканчаецца. Так і стала - асабіста для персанажа.
Берліёза - другарадны персанаж рамана, і біяграфія героя дэталёва не прапісана. Вядома, што Берліёза жыў на Вялікай Садовай, у доме нумар 302 біс, у камунальнай кватэры пад нумарам 50. У гэтай кватэры герою належалі тры пакоі. Там жа пасля гібелі літаратара пасяліўся Воланд са світай, так што кватэра праславілася «нядобрай». Пазней член гэтай світы кот Бегемот задавальняе ў былой кватэры Берліёза пажар, з-за чаго згарае дом.
У Берліёза была жонка, якая збегла з нейкім балетмайстрам ў Харкаў, а дзяцей не было. Адзіным сваяком, які прэтэндаваў на жылплошчу нябожчыка Берлiёза, апынуўся дзядзька з Кіева па прозвішчы Паплаўскі. У астатнім аж да фатальнага вечара ўсе ў героя было нядрэнна. Хвацкае здароўе Берліёза, не была для персанажу праблем, справы прафесійныя ішлі добра. Персанаж быў нядрэнна забяспечаны і трымаў хатнюю прыслужніцу.
экранізацыі
Берліёза як другарадны персанаж фігуруе ў частцы экранізацый рамана «Майстар і Маргарыта», але далёка не ва ўсіх. Персанаж з'яўляецца ў італа-югаслаўскай экранізацыі 1972 года "Il Maestro e Margherita», дзе гэтую ролю выканаў акцёр з Югаславіі Фабія Совагович.
Музыку да фільма напісаў знакаміты італьянскі кинокомпозитор Эніа Марыконэ, вядомы свеце па саўндтрэк да фільма «Агідная васьмёрка» Квенціна Таранціна, за які Марыконэ атрымаў «Оскар».
У расійскай экранізацыі 1994 года рэжысёра Юрыя Кары ролю Берліёза выканаў акцёр Міхаіл Данілаў, а агучыў Сяргей Юрскі. Гэтая роля стала апошняй у акцёрскай кар'еры Данілава.
У тэлесерыяле «Майстар і Маргарыта» рэжысёра Уладзіміра Бортко, які выйшаў на экраны ў 2005 годзе, ролю Берліёза сыграў акцёр Аляксандр Адабаш'ян. Цікава, што Адабаш'ян на дваццаць гадоў старэйшы за ўласнага персанажа, якому па кнізе павінна быць сорак гадоў. Знешнасць акцёра таксама не супадае з кніжным абліччам героя, паколькі булгакаўскі Берліёза лысы.