біяграфія
З гісторыі подзвігу савецкага танкіста Сямёна Канавалава выйшаў бы выдатны сюжэт фільма пра супергероя: ён ваяваў у адзіночку з вялізнымі сіламі праціўніка, змагаўся да апошняга снарада, быў прызнаны загінулым, аплакаць сябрамі і роднымі, атрымаў пасмяротную ўзнагароду і вярнуўся дадому жывым.Дзяцінства і юнацтва
Сямён Васільевіч Канавалаў нарадзіўся 15 лютага 1921 года ў сялянскай сям'і, якая жыла ў вёсцы Ямбулово. Бацькі ён страціў вельмі рана. Пасля школы юнак пайшоў працаваць паштальёнам, каб дапамагчы маці ўтрымліваць сям'ю.
У 1939 году Сямён паступіў у ваеннае пяхотнае вучылішча, прыпісаўшы да ўзросту лішні год. Станавіцца танкістам ён не планаваў, але гэта рашэнне за яго прыняло начальства: праз год навучальная ўстанова перавялі з Куйбышава ў літоўскі горад Расейняй і зрабілі з пяхотнага бранетанкавым.
Ваенная служба і подзвігі
У 1941 году грымнула вайна. Да таго часу Сямён ўжо быў выпускніком, таму яго прызначылі камандзірам узвода. Роту, у якой ён служыў, ўкамплектавалі танкамі БТ-7. Яны лічыліся хуткімі, але не занадта добра абароненымі машынамі, і ў жніўні таго ж года малады лейтэнант атрымаў першае цяжка паранены.
Канавалава адправілі ў тыл да поўнага выздараўлення, але ён ірваўся ў бой і прасіў хутчэй яго выпісаць. Лекары такога імкнення не адобрылі. Пасля выпіскі Сямёна накіравалі ў Архангельск інструктарам ў навучальны цэнтр, а не на фронт, як ён прасіў. Паўгода Канавалаў падаваў рапарты і пісаў камандзірам з просьбай вярнуць яго на перадавую.
«Мне тут не месца», - запэўніваў ён.У 1942 годзе яго просьбу задаволілі і прызначылі камандзірам узвода цяжкіх танкаў КВ. Вясну і палову лета яго брыгада вяла знясільваючыя баі. Да 13 ліпеня на ўвесь ўзвод маладога камандзіра застаўся ўсяго адзін танк, які яны з цяжкасцю прывялі ў працоўны стан.
Разам з механікам-вадзіцелем Козыренцевым, наводчыкам Дзяменцьева, зараджалым Герасимлюком, малодшым механікам Анікін і радыстам Чэрвінска Канавалаў па загадзе камандавання рушыў на новую мяжу, насустрач фашысцкаму наступу. Па дарозе патрапаны у баях танк стаў адмаўляць - перастала паступаць гаручае. Брыгадзе не было калі чакаць, і яна пайшла наперад, пакінуўшы Канавалава з экіпажам чыніць машыну.
Байцы добра разумелі, наколькі ўразліва іх становішча. На адкрытым месцы, без руху, танк быў выдатнай мішэнню. Яны спяшаліся, і ледзь ім атрымалася «ўгаварыць» КВ сяк-так скрануцца з месца, на гарызонце здаліся дзве фашысцкія выведвальныя бронемашыны.
Немцы самі не чакалі гэтай сустрэчы. Скарыстаўшыся іх разгубленасцю, Канавалаў паспеў прывесці зброю да бою і падбіць адну машыну. Другая сышла, але было ясна, што яна хутка вернецца, прыхапіўшы з сабой асноўныя сілы ворага. Перад байцамі ўстаў выбар: даганяць калону, якая напэўна ўжо паспела сысці далёка (радыёсувязі з ёй ужо не было), ці застацца на месцы і прыняць бой. Сямён прыняў другое рашэнне. Танкісты як маглі замаскіравалі КВ на мясцовасці і сталі чакаць.
За імі прыйшла цэлая калона з 75 нямецкіх танкаў. Фашысты відавочна падумалі, што тут хаваецца ўся брыгада, а не адзін напалову зламаны танк з экіпажам з некалькіх чалавек. Падпусціўшы пачатак калоны на блізкую адлегласць, Канавалаў адкрыў агонь і знішчыў 4 баявыя машыны, прымусіўшы немцаў на час адступіць. Люты адпор пераканаў немцаў, што ў хутары накрыта цэлае падраздзяленне, і, сабраўшы сілы, яны павялі апошнія танкі ў атаку.
Савецкі КВ дзякуючы цяжкай брані і ўзбраенню пратрымаўся даволі доўга: байцы паспелі знішчыць 12 танкаў, 8 машын з афіцэрамі і салдатамі і адну бронемашын. Але боепрыпасы сталі падыходзіць да канца. Рухацца скалечаны КВ больш не мог. Немцы перацягнулі бліжэй цяжкае прылада і расстралялі яго ва ўпор.
14 ліпеня савецкая брыгада, у складзе якой служыў Канавалаў, аж сваіх байцоў. Камандаванне паслала даведацца, што з імі здарылася. Разведчыкі знайшлі сляды цяжкага бою, шматлікія астанкі салдат, пакарабачаныя танкі і далажылі аб гераічнай гібелі экіпажа. Насенне Канавалава прадставілі да медаля «Залатая зорка» і адпаведнага звання пасмяротна. Ўзнагародны ліст падпісалі, паведамілі родным, а яшчэ праз месяц камандаванне атрымала ліст ад самога забітага героя.
Аказалася, што танкісты прадбачылі канчатак бою і распрацавалі план адыходу загадзя. Убачыўшы, што немцы збіраюцца расстраляць машыну ва ўпор, Канавалаў скамандаваў экіпажу прыгатавацца да адыходу, як толькі будзе патрачана апошні снарад. Вылезці праз ніжні люк паспелі трое - сам Сямён, механік Серабракоў і наводчык Дементьев. У густым змроку і шчыльным дыме гармат байцы сышлі незаўважанымі.
Цэлы тыдзень ім прыйшлося прабірацца да сваіх, далёка абыходзячы населеныя пункты, сілкуючыся травой і сырым збожжам. Праз чатыры дні савецкія афіцэры натыкнуліся на нямецкі танк. Яго экіпаж аддаваўся адпачынку, мяркуючы, што знаходзяцца далёка ад перадавой. Канавалаў з таварышамі знішчыў немцаў і рушыў у шлях далей на трафейнай машыне.
Да сваёй брыгады яны так і не дабраліся, у выніку далучыліся да іншай вайсковай частцы. Вярнуць экіпаж на старое месца службы ў той момант было цяжка, таму з роднай брыгадай Канавалаў так і не уз'яднаўся. Ён даслужыўся да Вялікай Перамогі і дэмабілізаваўся ў 1946 годзе.
Асабістае жыццё
Сямён Канавалаў быў жанаты. З жонкай Надзеяй Якаўлеўнай ён пражыў да самай смерці. У іх нарадзілася дачка Ірына, якая зараз жыве ў Казані. У 1950-м Герой Савецкага Саюза вярнуўся ў строй і паступіў у бранятанкавай школу для афіцэраў. У запас ён пайшоў толькі ў 1956 годзе ў званні падпалкоўніка.
Апошнія гады жыцця герой вайны пражыў у Казані, працуючы інжынерам на мясцовым заводзе, чытаючы лекцыі і распавядаючы моладзі пра вайну.
смерць
Герой Савецкага саюза памёр у красавіку 1989 гады ва ўзросце 68 гадоў.
Пра прычыны смерці ў афіцыйнай біяграфіі не паведамляецца: хутчэй за ўсё, дажыць да глыбокай старасці не даваў магчымасць падарванае ў гады службы здароўе і некалькі раненняў. Насенне Канавалава пахавалі на могілках у Казанскім пасёлку Дербышки.
памяць
- У гонар Сямёна Канавалава названы вуліцы ў Казані, а таксама ў яго роднай вёсцы і Верхнім УСЛОН.
- У 2004 годзе ў сусветны пракат выйшаў амерыканскі фільм «Лютасць» з Брэдам Пітам, сюжэт якога мае выразныя рысы падабенства з гісторыяй савецкага героя, але ці было гэта наўмыснае рашэнне стваральнікаў ці супадзенне, невядома.
- Гісторыя пра подзвіг Сямёна Канавалава таксама легла ў аснову фільма «Нязломны». Карціна з удзелам Уладзіміра Епіфанцава і Андрэя Чарнышова выходзіць у пракат 25 кастрычніка 2018 года