біяграфія
Яе называлі абразом рускага балета, «Тальони ХХ стагоддзя», фатальны прыгажуняй. Народная артыстка СССР, настаўнік Маі Плісецкай, Мікалая Цыскарыдзэ і цэлай плеяды таленавітых артыстаў балета, Марына Цімафееўна Сямёнава пражыла доўгае і насычанае жыццё, пераадолеўшы стогадовы рубеж. Яна стала першай ластаўкай савецкага балета, якая выступіла на легендарных падмостках парыжскага тэатра Гранд-Опера.Дзяцінства і юнацтва
Нарадзілася будучая прыма Вялікага тэатра ў 1908 годзе ў горадзе на Няве, у сям'і простых служачых з вельмі сціплым дастаткам і багаццем дзяцей. Галава сямейства памёр, пакінуўшы аўдавелай жонцы шасцярых атожылкаў. І хто ведае, як бы выжыла сям'я, калі б на шляху маці ня сустрэўся добры і прыстойны чалавек, за якога яна выйшла замуж. Былы марак, які працаваў на адным з заводаў Петраграда, Мікалай Шелоумов стаў айчымам маленькай Марыны.
Першай выдатныя здольнасці дзяўчынкі заўважыла сяброўка маці Кацярына Карына, былая балерына, навучаць дзяцей асновам танцавальнага мастацтва. Сямёнава разам з сястрой Валерыяй наведвала гурток Карынай, і тая накіданым вокам імгненна ацаніла яе неверагодную гнуткасць, параіўшы бацькам аддаць дачку ў балет.
Так 10-гадовая Марына Сямёнава з'явілася на парозе харэаграфічнага тэхнікума, у які пасля рэвалюцыі ператварылася імператарская тэатральная школа. Агледзеўшы маленькую кволы дзяўчынку, прыдзірлівыя члены камісіі вынеслі несуцяшальны вердыкт: адмовіць.
І калі б не настойлівасць аднаго з педагогаў, артыста балета Віктара Сямёнава, які заявіў, што «Сямёнавых ў балеце павінна быць больш», Марына б пайшла дадому ні з чым. Але яе прынялі, і вызначылі ў інтэрнат пры навучальнай установе.
Далікатная дзяўчынка трапіла ў клас да выдатнай настаўніцай, маці Галіны Уланавай, Марыі Раманавай. Жанчына з першых жа заняткаў зразумела, што ў яе рукі трапіў алмаз, які пры належнай агранцы ператворыцца ў найкаштоўнейшы брыльянт.
Неўзабаве разуменне, што Марына Сямёнава - танцорка ад бога, прыйшоў да былых строгім экзаменатарам, спачатку адмовіў ёй. Дзяўчынку перавялі з 1-га класа стразу ў 3-й. Новай настаўніцай Марыны апынулася Агрыпіна Ваганава, якую юныя балерыны баяліся як агню. Жанчына славілася стромкім і бязлітасным норавам, карала за найменшыя правіннасці.
Марына Сямёнава, парыдаць на грудзях добрай Марыі Раманавай, адправілася ў клас Ваганавай і неўзабаве зразумела, што Агрыпіна Якаўлеўна - гэта другая мама. Пазней знакамітая балерына так і называла Ваганавай, з якой сябравала да канца яе жыцця.
балет
Дэбют геніяльнай артысткі балета адбыўся, калі ёй ледзь споўнілася 13 гадоў. Танцорка атрымала першую ролю ў балеце «Чароўная флейта». Другая партыя дасталася Марыне Сямёнавай ў балеце «Сільвія»: дзяўчыне даверылі ролю уладаркі дрыяд. Але першыя дзве ролі апынуліся толькі прадмовай да цяперашняга сцэнічнаму дебюту. Ёй даверылі партыю ў балеце «Дон-Кіхот», дзе бліскала якая прыбыла з Масквы прыма Вялікага тэатра Віктарына Крыгер. Юная Марына аказалася не горш знакамітай масквічкі.
Дыплом каханай вучаніцы Ваганавай ўручылі ў 1925-м. Спецыяльна для фаварыткі настаўніца аднавіла балет Делиба «Ручай». Партыю феі Марына Сямёнава выканала ня на вучнёўскай сцэне, а на падмостках былога Марыінскага тэатра. Гэтая роля стала значнай вяхой у біяграфіі артысткі, бо пасля яе выканання Сямёнаву залічылі ў трупу Ленінградскага тэатра оперы і балета. На яго падмосткі балерына выходзіла 5 гадоў, з 1925-га па 1930-ы.
Прыход Марыны Сямёнавай у былую «Марыінкі» апынуўся трыумфальным і паламаў устояную традыцыю: артыстка «пераскочыла» першую абавязковую прыступку ўсіх пачаткоўцаў - абмінула працу ў кардэбалеце. Пра такую імклівай кар'еры ў свой час не марыла нават зорная Ганна Паўлава, бліскае на гэтай сцэне.
Сямёнавай з першых дзён даверылі вядучыя партыі. У «Лебядзіным возеры» яна згуляла Адэту-Адыліі, у «Спячай прыгажуні» - Аўрору і Флорына, у «Баядэрцы» ўвасобіла Никию. Партнёрам Марыны на сцэне, а затым і ў шлюбнай жыцця стаў той самы настаўнік і цёзка Віктар Сямёнаў.
У 1930-м пачаўся паступовы перавод трупы ў сталіцу. Марына і Віктар Сямёнава перабраліся на падмосткі Вялікага тэатра ў Маскву. У пачатку верасня таго ж года імя будучай легенды савецкага балета ўпершыню з'явілася на афішах. Артыстка выступіла ў галоўнай партыі - Никии ў «Баядэрцы» харэаграфіі Марыуса Петыпа.
На выступы Марыны Сямёнавай, імгненна якая стала прымай Вялікага, прыходзяць вышэйшыя чыны і члены ўрада з жонкамі. Шмат у чым дзякуючы танцорцы балет абвяшчаюць адным з галоўных мастацтваў Саюза.
Дыяментам расійскага балета пахваліўся Анатоль Луначарскі ў размове з Сяргеем Дзягілевым падчас знаходжання ў Парыжы. Стэфан Цвейг, які ўбачыў Сямёнаву ўпершыню на сцэне маскоўскага БТ, выпрабаваў наймоцнае ўзрушэнне. Аб геніяльнай балерыне, якая згуляла партыю Лебедзя ў спектаклі «Лебядзінае возера», ён напісаў у мемуарах.
Дачуўшыся аб танцорцы, чыё майстэрства здзіўляла ўсіх спрактыкаваных балетаманаў, прэм'ер Парыжскай оперы і тэарэтык танца Серж Ліфар запрасіў Марыну Сямёнаву выступіць на сцэне Гранд-Опера. Савецкія чыноўнікі, неахвотна, адобрылі гастролі, хоць Клім Варашылаў супрацівіўся да апошняга. Ён быў перакананым праціўнікам паездак савецкіх артыстаў за мяжу, мяркуючы, што там яны і застануцца. Пераканаў Варашылава Лазар Кагановіч, тонкі знаўца балета і прыхільнік Сямёнавай.
Трыюмф Марыны Сямёнавай, якая выступіла на легендарных падмостках французскай сталіцы ў партыі Жызэль, быў прадказальны. Яе партнёрам быў сам Ліфар. Французскія газеты захлыналіся ў пахвале савецкай зорцы, назваўшы яе Жызэль «шэдэўрам балетнага мастацтва».
Трыўмфальнае шэсце Марыны Сямёнавай абарвалася ў 1937 годзе, калі ў кола рэпрэсій і сталінскіх чыстак трапіў другі муж балярыны, амбасадар у Турцыі Леў Карахан. Пасля яго расстрэлу артыстцы цудам удалося пазбегнуць лёсу мужа. Толькі сусветная вядомасць выратавала яе ад арышту і гібелі. Шлях на замежныя гастролі для заслужанай артысткі зачынілі, але на сцэну яна працягнула выходзіць.
Ўзнагароды і ласку ўлады вярнуліся да прыме Вялікага тэатра ў гады вайны. У 1941-м танцорцы ўручылі Сталінскую прэмію, а ў пераможным 1945 годзе Марына Сямёнава выйшла на сцэну з каронным нумарам: выканала вальс у спектаклі «Іван Сусанін».
Танцавальная кар'ера Сямёнавай завяршылася ў 1952-м. З 1953-га і да 1997-га Марына Цімафееўна выкладала і працавала рэпетытарам у Вялікім. Сярод яе вучняў Мая Плісецкая, Рыма Карэльская, Марына Кандрацьева, Надзея Паўлава, Галіна Сцепаненка, Мікалай Цыскарыдзе. З 1997 года легенда савецкага балетнага мастацтва - прафесар РАЦІ. Сямёнава працавала да 95 гадоў, а яе вучняў называлі «Сямёнаўскага палка».
Асабістае жыццё
Шлюб з былым настаўнікам Віктарам Сямёнавым у балерыны скончыўся неўзабаве пасля пераезду з Ленінграда ў Маскву. Намеснік наркама замежных спраў Леў Карахан быў забіты царскай прыгажосцю балярыны і дзеля яе пакінуў другую жонку і траіх дзяцей. Яны жылі ў фактычным шлюбе да расстрэлу Карахан.
Адзіную дачку Кацю артыстка нарадзіла ад трэцяга мужа, акцёра Усевалада Аксёнава. Дачка пайшла па слядах знакамітай маці і таксама стала балярынай. Служыла ў Вялікім тэатры.
смерць
На выступ прымы ў парыжскім Гранд-Опера ў далёкім 1935 годзе прыйшоў паглядзець колер расійскай эміграцыі. Праігнаравала прыезд Сямёнавай толькі Мацільда Кшэсінская, патлумачыўшы, што ёй, жонцы князя, па статусе не прыстала наведваць выступленне жонкі дыпламата. Пагаворваюць, які вырабіў фурор у французскай сталіцы Марына Сямёнава запомніла дэмарш калегі.
Калі ў снежні 1971 года Марына Цімафееўна пачула пра смерць Кшэсінская, ня дацягнуўшыся да 100-гадовага юбілею, усміхнулася і паабяцала, што абавязкова перажыве Мацільду.
Легендарная танцорка выканала абяцанне з лішкам: Сямёнавай не стала на 102-м годзе жыцця. Яна памерла ў чэрвені 2010 года. Прычынай смерці была старасць. Пахавалі легенду на 10-м участку Навадзевічых могілак.
партыі
Рэпертуар у Ленінградскім тэатры оперы і балета
- 1925 - «Ручай» Л. Мінкуса, харэаграфія М. Пеціпа - Наила
- 1925 - «Дон Кіхот» Л. Мінкуса, харэаграфія А. Горскага - Валадарка дрыяд
- 1925 - «Спячая прыгажуня» П. Чайкоўскага, харэаграфія М. Пеціпа - Прынцэса Флорына
- 1926 - «Баядэрка» Л. Мінкуса, харэаграфія М. Пеціпа - Никия
- 1927 - «Спячая прыгажуня» П. Чайкоўскага, харэаграфія М. Пеціпа - Прынцэса Аўрора
- 1929 г. - «Раймонда» А. Глазунова, харэаграфія М. Пеціпа - Раймонда
Рэпертуар ў Вялікім тэатры
- 1930 - «Лебядзінае возера" П. Чайкоўскага - Адэта-Адылія
- 1930 - «Спячая прыгажуня» П. Чайкоўскага, харэаграфія М. Пеціпа - Прынцэса Аўрора
- 1931 - «Руслан і Людміла» М. Глінкі, балетмайстар Р. Захараў - лезгінку
- 1934 - «Эсмеральда» Ч. Пуні, рэдакцыя В. Ціхамірава - Эсмеральда
- 1934 - «Жызэль» А. Адана, харэаграфія Ж. каралаў, Ж. Перро і М. Пеціпа - Жызэль
- Кастрычніка 1935 - «Шапэніяна» на музыку Ф. Шапэна, харэаграфія М. Фокіна - Прэлюдыя
- 1936 - «Бахчысарайскі фантан» Б. Асафьева, балетмайстар Р. Захараў - Марыя
- 1937 - «Руслан і Людміла» М. Глінкі, балетмайстар Р. Захараў - Чароўная панна
- 1938 - «Каўказскі палонны» Б. Асафьева, балетмайстар Р. Захараў - Паліна
- 1939 - «Шчаўкунок» П. Чайкоўскага, балетмайстар В. Вайнона - Маша
- 1941 - «Тарас Бульба» В. Салаўёва-Сядога, балетмайстар Р. Захараў - Панначка
- 1945 - «Кармэн» Ж. Бізэ, балетмайстар Р. Захараў - Марэна
- 1946 - «Паненка-сялянка» Б. Асафьева, балетмайстар Р. Захараў - Ліза
- 1947 - «Папялушка» С. Пракоф'ева, балетмайстар Р. Захараў - Папялушка
- 1949 - «Медны коннік» Б. Асафьева, балетмайстар Р. Захараў - Каралева балю