біяграфія
Аб Марыі Вінаградавай ведалі нават тыя, хто не чуў яе імя і не змог бы пазнаць у твар. Рэжысёры называлі актрысу «каралевай эпізоду», а краіна глядзела замежныя кінакарціны і савецкія мультфільмы, героі якіх казалі яе голасам.Дзяцінства і юнацтва
Маша Вінаградава нарадзілася 13 ліпеня 1922 года ў Іванаўскай вобласці, у мястэчку Наволок. Бацькі дзяўчынкі былі добрымі і успрымальнымі людзьмі, а маці - таварыскай жанчынай не без творчай жылкі. Калі Марыя была маленькай, мама распавядала ёй казкі, якія сама ж і складала.
Ад маці ж дзяўчынка атрымала ў спадчыну гарэзлівасць. Аднойчы будучая артыстка пераскочыла праз плот у чужы агарод, а там - каза. Яна так боднула дзяўчынку, што тая імгненнем пераляцела назад, а аднагодкі з тых часоў Вінаградаву далі мянушку Маша-Каза.
Дзяўчынка з дзяцінства хацела выступаць. «Дэбют» адбыўся ў дзіцячым садзе: Машы павязалі велізарны бант і выштурхнулі на сцэну - чытаць вершы пра Леніна.
Падчас вучобы ў школе дзяўчынка шмат часу праводзіла ў гуртках і захаплялася самадзейнасцю. Спявала ў хоры - у яе быў альт, нізкі голас, хлапечы. Разам з хорам аб'ездзіла Іванаўскую вобласць, калектыў не аднойчы атрымліваў ўзнагародныя дыпломы.
Пасля школы Марыя вырашылася і паехала ў сталіцу здаваць уступныя экзамены ў ВГIК. Ішоў 1939 год, курс у інстытуце набіраў Леў Куляшоў, і конкурс у дзень здачы Машай экзаменаў быў велізарны - заставалася толькі 3 месцы. Дзяўчына амаль не хвалявалася: яна паспела прывыкнуць да сцэны, ды і журы здалося прыязным.
Аднак экзамен пайшоў не па плане: Марыі не далі прачытаць ні байку, ні верш, ні падрыхтаваны празаічны урывак з «Легенды аб Данко», а калі яна пачала па просьбе экзаменатараў «Кукарача» - камісія пакацілася са смеху. Пасля эцюда дзяўчыну спыталі, ці ўмее яна танцаваць, і не пралічыліся - гэта Вінаградава ўмела і любіла. Жонка Куляшова, Аляксандра, нават прыўзнялася з крэсла, каб лепей разглядзець дзяўчыну.
У гэты дзень конкурс прайшлі два юнакі і «маленькая, чорненькая», як яе назвала сакратар камісіі, Маша Вінаградава. Падчас вучобы студэнты і выкладчыкі празвалі дзяўчыну мухай - за гарэзлівасць, нястомны характар і шалёную энергію.
творчасць
У 1940 годзе адбыўся дэбют Марыі Вінаградавай ў кіно, у фільме «Сібіракі». 18-гадовая дзяўчына гуляла вучаніцу 6 класа - ужо тады за ёй замацавалася травесці.
Да моманту заканчэння 2 курса пачалася вайна, і вгиковцев адправілі ў эвакуацыю ў Алма-Ату. Ехалі ў цяжкіх умовах месяц, а калі дабраліся - апынуліся на паўгалодным пайку: 400 г хлеба маладым хлопцам бракавала. Марыя Сяргееўна ўспамінала потым, што хлопцы-мастакі падраблялі карткі на хлеб і гэта ратавала. Пазней студэнтаў прымацавалі да сталовай, еду ў якой жартам празвалі «але пасаран» з-за цяжкай засваяльнасці.
На 3-м курсе Маша знялася ў карціне «Мы з Урала» аб рабочай моладзі, якая дапамагала фронту. Але на экраны фільм так і не выйшаў - карціну жорстка раскрытыкавалі за залішняе легкадумнасць, якому не было месца ў ваенны час. Сама ж Вінаградава, якая ўбачыла стужку толькі ў сталым узросце і то не цалкам, гэтую працу цаніла высока.
У 1944 годзе Марыя скончыла ВГIК, атрымаўшы дыплом з адзнакай, і паступіла на працу ў Тэатр-студыю кінаакцёра. Затым былі здымкі ў Польшчы, у карціне «Апошні этап» - першым у свеце фільме пра фашысцкіх канцлагерах і трагедыі Халакоста. Гэта адна з нешматлікіх галоўных роляў Вінаградавай, і здымкі даліся псіхалагічна цяжка: тэма была страшнай, дэкарацыямі стаў сапраўдны жаночы лагер.
Вярнуўшыся ў Маскву, Маша апынулася ў цяжкай сітуацыі: жыць не было дзе, а галоўны камітэт неўзабаве перастаў плаціць за здымаеш дзяўчынай пакойчык. Тады Вінаградава разам з часткай трупы Тэатра кінаакцёра з'ехала ў Патсдам, у тэатр Групы савецкіх войскаў у Германіі. З-за росту, камплекцыі і знешнасці Маша спачатку гуляла амплуа травесці. З часам рэпертуар пашырыўся, і яна адыграла мноства характэрных роляў. Вярнуўшыся ў Маскву, актрыса захавала вернасць Тэатру кінаакцёра і сышла, толькі калі ў трупе пачаліся скандалы.
Наступную галоўную ролю ў кіно Марыя Вінаградава сыграла толькі ў 1958 годзе. У 36 гадоў яна зноў гуляла дзіцяці, галоўнага героя ў фільме «Зорны хлопчык», і па фота цяжка сказаць, што хлопчыка адлюстроўвае дарослая жанчына. Кар'ера артысткі ў кінематографе складалася пераважна з эпізадычных роляў. Актрыса ніколі ад іх не адмаўлялася - і таму што не кахала казаць «не», і таму што не хацела «выпасці з абоймы».
З кожнага эпізоду яна рабіла акцёрскі эцюд, ўкладвала талент нават у малюсенькую ролю. Яе амплуа працягвала заставацца спецыфічным: маленькія характэрныя персанажы, буфетчыцы, старой. На гэтым фоне вылучаецца ролю ў карціне «З жыцця адпачывальнікаў», дзе артыстка згуляла пагардлівай красуню.
Ролю Вінаградава атрымала выпадкова: Мікалай Губенка першапачаткова паклікаў у фільм Галіну Волчак, але тая паставіла рэжысёру невыносныя ўмовы. Марыю выклікалі ў асноўным па прычыне безадмоўнасці - яна не падыходзіла ні па знешнасці, ні па тэмпераменце. Аднак патрапіла ў кропку і затым усё жыццё была Губенка ўдзячная за шанец згуляць нязвыклы для сябе вобраз.
Непераборлівасць, энергія і гатоўнасць працаваць заўсёды, у любых умовах прывялі да таго, што пры адсутнасці вялікіх роляў занятасць у Вінаградавай заўсёды была каласальная. У выніку «каралева эпізодаў» аказалася адной з найбольш запатрабаваных актрыс савецкага кіно і нават у перабудоўныя часы, калі фільмаў выходзіла мала, працягвала шмат працаваць.
Доўгі час Вінаградаву называлі «самай народнай незаслужанай артысткай» - важнае для актрысы званне яна атрымала толькі ў 1987 годзе.
Яшчэ адна вяха артыстычнай біяграфіі Марыі Вінаградавай - агучванне. Актрыса валодала унікальным голасам, не спалучаныя з знешнасцю, і ён апынуўся больш запатрабаваны, чым сама Марыя.
Для расійскага гледача голасам Вінаградавай казалі Наташа Растова ў выкананні Одры Хепбёрн і Эсмеральда Джыны Лалабрыджыды. Марыя агучвала і пераагучваць замежныя і расійскія кінастужкі - савецкія актрысы таксама неаднаразова «казалі» і «спявалі» з экранаў голасам Вінаградавай.
Аддушынай для артысткі стала мультыплікацыя. Тут яна магла даць сабе волю і гарэзаваць ў сваё задавальненне. Марыі Сяргееўне падабалася, што ў савецкай мультыплікацыі рух персанажаў часта малявалася ўжо пасля запісу гуку. І тады тое, як будзе сябе паводзіць намаляваны герой, залежала ад голасу і інтанацый акцёра.
Дзеці без працы ўспомняць персанажаў, якіх агучыла Марыя: гэта і Дзядзька Фёдар, і Шарык з «кацянём па імі Гаў», і Маленькая Разбойніца. Прычым апошнюю Вінаградава агучыла ў 1982 годзе, калі мультфільм аднаўлялі на студыі ім. Горкага. Голас, малады і прыгожы, дазволіў у 60 гадоў гаварыць за дзяўчынку-падлетка.
Самай галоўнай і самай цяжкай роляй у агучцы для Марыі стаў знакаміты Вожык у тумане. У героя мультфільма ўсяго некалькі фраз, але запіс запатрабавала часу: трэба было знайсці патрэбны тэмбр, верныя інтанацыі, зразумець, як вымавіць "Псіх!» так, каб гэта гучала ня груба, але выдавала спалох. Вінаградава ставілася да ролі з пяшчотай і на творчых вечарах часта ўяўлялася:
«Добры дзень, кажа Вожык у тумане».Апошняй роляй Марыі Сяргееўны стала жонка ката ў серыяле «Каралева Марго». Актрыса сябе на экране ўжо не ўбачыла - яна памерла за год да прэм'еры.
Асабістае жыццё
Са сваім мужам, акцёрам Сяргеем Галаванавым, Марыя Вінаградава пазнаёмілася падчас працы ў Патсдаме. Да гэтага абодва артыста ўжо мелі няўдалыя спробы сямейнага жыцця, таму да вяселля некалькі гадоў жылі без роспісу. У 1957 году Марыя і Сяргей пажаніліся, а ў 1963-м у акцёраў нарадзілася дачка Вольга.
Дзяўчынка стала познім дзіцем: Марыі быў 41 год, усю цяжарнасць яна праляжала на захаванні, Сяргею - 54. Па словах дачкі артыстаў, бацькі часта прымалі за дзядулю, што маленькую Олю моцна хвалявала. Дзіця нарадзілася доўгачаканым і каханым, у сям'і былі добрыя адносіны, хоць у Сяргея здараліся праблемы з алкаголем.
Важную ролю ў асабістым жыцці Марыя Сяргееўна адводзіла дому каля станцыі метро «Аэрапорт», у якім жыла з сям'ёй. Дом лічыўся «акцёрскім», там жылі шматлікія зоркі савецкіх тэатра і кіно. Паміж суседзямі ўсталяваліся добрыя адносіны, чужыя беды хваляваўся вельмі востра.
Калі Любоў Сакалова і Майя Булгакава, якія жылі ў тым жа доме, трапілі ў аварыю, Вінаградава, ужо сама немаладая і не занадта здаровая, кожны дзень ездзіла да суседкі ў бальніцу.
Вольга Галаванава лёс таксама звязала з акцёрскім майстэрствам, і сёння яе голас можна пачуць за кадрам многіх кінафільмаў і мультфільмаў.
смерць
Марыя Сяргееўна Вінаградава памерла 2 ліпеня 1995 года.
Прычынай смерці стаў інсульт, пасля якога актрыса адмовілася ехаць у бальніцу. Магіла артысткі знаходзіцца ў Маскве, на Хаванскага могілках.
фільмаграфія
- 1940 - «Сібіракі»
- 1943 г. - «Мы з Урала»
- 1948 - «Апошні этап»
- 1957 - «Зорны хлопчык»
- 1963 - «Я крочу па Маскве»
- 1977 - «Чароўны голас Джельсомино»
- 1984-1992 - «Ералаш»
- 1984 - «Прохiндiада, ці Бег на месцы»
- 1994 - «Майстар і Маргарыта»
- 1996 г. - «Каралева Марго»
агучванне фільмаў
- 1956 - «Вайна і свет»
- 1956 - «Сабор Парыжскай Божай Маці»
- 1964 - «Казка пра страчаны час»
- 1964 - «Залаты гусь»
- 1966 - «Хевсурская балада»
агучванне мультфільмаў
- 1957 - «Снежная каралева» (переозвучка 1982 г.)
- 1969 - «У краіне невыученных урокаў»
- 1975 - «Вожык у тумане»
- 1984 - «Зіма ў Прастаквашына»
- 1993 - «Цуды на віражах»