біяграфія
Рой Мядзведзеў - савецкі і расійскі вучоны, пісьменнік, педагог і публіцыст. Яго пяру належаць біяграфіі многіх палітычных дзеячаў СССР і Расіі, у тым ліку Мікіты Хрушчова, Юрыя Андропава і Уладзіміра Пуціна. Адной з паўтаральных тым публіцыстыкі і даследаванняў Мядзведзева з пачатку працы і па гэты дзень застаюцца фігура Іосіфа Сталіна і эпоха Вялікага тэрору ў Савецкім Саюзе.Дзяцінства і юнацтва
Рой Аляксандравіч Мядзведзеў нарадзіўся ў Тыфлісе 14 лістапада 1925 года. Экзатычнае імя хлопчык атрымаў у гонар Манабендры Роя, вядомага ў тыя гады ў СССР індыйскага камуніста, які стаяў ля вытокаў Кампартыі Індыі.
Бацька хлопчыка, палкавы камісар Чырвонай арміі, працаваў на кафедры дыялектычнага і гістарычнага матэрыялізму ў Ваенна-палітычнай акадэміі, маці Вольга Ісакаўна гуляла на віяланчэлі. У Роя Мядзведзева змяшаная нацыянальнасць: у яго ёсць як рускія, так і габрэйскія карані, прычым апошнія навуковец не хавае.
У 1938 годзе, у разгар сталінскіх чыстак, старэйшага Мядзведзева арыштавалі. Прысудзілі мужчыну на 8 гадоў зняволення, пакінуўшы магчымасць перапісвацца з блізкімі. Аднак да канца тэрміну бацька Роя і яго брата Жарэса не дажыў - у 1941 годзе ён памёр у лагеры.
Вучоба давалася юнаку лёгка - сярэднюю адукацыю ён атрымаў экстэрнам да 1943 году. Затым 3 гады Мядзведзеў служыў у арміі на нестраявой пасадах. Вярнуўшыся да грамадзянскага жыцця, Рой паступіў у ЛДУ на філасофскі факультэт, які затым скончыў з адзнакай. Пасля гэтага заняўся педагагічнай дзейнасцю: спачатку выкладаў у сярэдняй школе, затым працаваў дырэктарам «сямігодкі».
Творчасць і грамадская дзейнасць
У 1956 годзе ў СССР прайшоў XX з'езд КПСС, на якім Мікіта Хрушчоў выступіў з зачыненым дакладам аб асуджэнні культу асобы Іосіфа Сталіна. Вынікам гэтых падзеяў сталі адліга і рэабілітацыя многіх асуджаных па 58-м артыкуле. У гэты спіс трапіў і Аляксандр Мядзведзеў. Рой у выніку стаў сябрам партыі, але шмат часу надаваў дысідэнцкага руху.
Паралельна з гэтым у 1958 годзе, абараніўшы дысертацыю пры МДПІ ім. Леніна, Мядзведзеў стаў кандыдатам педагагічных навук і пачаў працаваць галоўным рэдактарам выдавецтва «Учпедгиз».
У 1961 годзе ён узяўся за напісанне галоўнага, паводле яго слоў, працы жыцця: кнігі «Да суду гісторыі: Генезіс і наступствы сталінізму». Праца доўжылася 7 гадоў, і да моманту завяршэння рукапісы адліга пачатку схадзіць на няма, а вобраз Сталіна пачалі спрабаваць абяліць і рэабілітаваць. На гэтым фоне развагі пра рэпрэсіі і пра эпоху Вялікага тэрору, хай і пададзеныя ў філасофскім ключы, беспакаранымі застацца не маглі - ў 1969 годзе з партыі Роя Аляксандравіча выключылі.
19 сакавіка 1970 года сумесна з 2 іншымі буйнымі савецкімі дысідэнтамі, Андрэем Сахаравым і Валянцінам Турчынавым, Мядзведзеў апублікаваў адкрыты ліст ураду СССР. У ім навукоўцы паказвалі ўладам, што дэмакратызацыя савецкай сістэмы становіцца неабходнасцю. Пасля такой заявы ні пра якія публікацыях работ Роя Аляксандравіча ў СССР прамовы ўжо не ішло.
Да 1971 году Рой Аляксандравіч пакінуў службу ў дзяржаўных установах і стаў свабодным навукоўцам. Да такога кроку яго вымусілі дзеянні з боку праваахоўнай сістэмы: у доме Мядзведзева правялі ператрус, у навукоўца канфіскавалі архіў і выдалі позву, што выклікае ў пракуратуру.
Указанні з позвы Рой Аляксандравіч разважліва праігнараваў і вырашыў часова знікнуць з поля зроку ўладаў. Некаторы час Мядзведзеў нелегальна жыў у Прыбалтыцы, а па вяртанні ў Маскву выявіў, што пра яго, як і планавалася, забыліся. Жарэс Мядзведзеў, тым часам, пераследваўся куды больш жорстка за нападкі на акадэміка Трафіма Лысенка. У выніку ў 1973 годзе брат Роя з'ехаў у Лондан разам з сям'ёй, і ў далейшым публікацыя кніг Мядзведзева ажыццяўлялася менавіта праз Жарэса.
Асноўнымі тэмамі прац Роя Аляксандравіча з 1970-х гадоў становяцца Мікіта Хрушчоў і яго палітыка. Час адлігі Мядзведзеў ацэньвае як перыяд вызваленне і вяршыню лібералізацыі ў тым выглядзе, у якім яна была магчымая для СССР. Аднак з часам Хрушчоў, па словах навукоўца, «зжыў сябе» і быў зрушаны таму, што не меў уласнай дакладнай праграмы рэформаў.
Пасля прыходу да ўлады Міхаіла Гарбачова і якія рушылі за гэтым пераменаў у пісьменніцкай біяграфіі Роя Аляксандравіча пачаўся новы перыяд. З яго прац быў зняты неафіцыйны забарона, а імя вучонага набыло папулярнасць не толькі за мяжой, але і на радзіме.
У 1989 году Мядзведзева аднавілі ў партыі, пры гэтым захаваўшы стаж, падчас перабудовы Рой Аляксандравіч быў народным дэпутатам СССР і членам Вярхоўнага Савета. Рушылі за перабудовай падзеі - дзеянні ГКЧП і Барыса Ельцына - вучоны падвяргаў цвёрдай крытыцы, а путч 1991 года назваў дзяржаўным пераваротам. У інтэрв'ю 2013 года газеце «Бульвар Гордана» Мядзведзеў сказаў, што для яго распад СССР стаў трагедыяй.
Пасля перабудовы і распаду Савецкага Саюза кнігі Роя Аляксандравіча пачалі рэгулярна выдавацца ў Расіі. Адным з жанраў, у якіх піша Мядзведзеў, з'яўляецца палітычная біяграфія. У 2007 годзе была выдадзена напісаная ім біяграфія Уладзіміра Пуціна. Гэта пацягнула за сабой шквал крытычных выказванняў ад ліберальнай грамадскасці: станоўчы тон кнігі ішоў насуперак з рэпутацыяй Мядзведзева як дысыдэнта.
Па прызнанні Роя Аляксандравіча, падчас напісання біяграфіі ён прынцыпова не меў зносіны з Пуціным - усё ж баяўся трапіць пад уплыў абаяння прэзідэнта і стаць неаб'ектыўным. Асабістая сустрэча з Уладзімірам Уладзіміравічам, зрэшты, усё-ткі адбылася, але ўжо пасля выхаду кнігі. Напярэдадні 85-гадовага юбілею Мядзведзева прэзідэнт запрасіў яго ў падмаскоўную рэзідэнцыю. Паміж Роем Аляксандравічам і Уладзімірам Уладзіміравічам адбылася асабістая гутарка, пра падрабязнасці якой навуковец, зразумела, не кажа.
Асабістае жыццё
Пра асабістае жыццё Мядзведзева вядома няшмат: у інтэрв'ю і гутарках з прэсай ён аддае перавагу казаць не пра сябе, а пра гісторыю і працы. Фота вучонага не ў абстаноўцы размоў з журналістамі - таксама рэдкасць для Сеткі.
З жонкай Галінай Рой Аляксандравіч жыве ўжо больш за 50 гадоў. Па прафесіі жонка вучонага лекар, але ўжо шмат гадоў хварэе і практычна не ўстае. Сын Аляксандр Роевич Мядзведзеў па адукацыі інжынер.
Сям'я - Галіна, жонка Аляксандра, Святлана, і 2 ўнучкі Мядзведзева - жыве ў спраектаваным ім доме ў Падмаскоўі. Сам навуковец, зрэшты, аддае перавагу камфартабельнасці новага дома старую зімовую дачу, размешчаную ў глыбіні ўчастку - там Мядзведзеву зручней і спакайней працаваць.
Насуперак які ўсталяваўся думку Рой Мядзведзеў не з'яўляецца прафесійным гісторыкам. Сам навуковец лічыць гэты «тытул» штампам СМІ і падкрэслівае, што доктарскае званне мае ў галіне педагагічных навук.
Рой Мядзведзеў зараз
15 лістапада 2018 гадоў ў жыцці Роя Аляксандравіча адбыліся трагічныя перамены - у Лёндане памёр яго брат-блізнюк Жарэс Мядзведзеў.
У 2014 годзе Мядзведзеў выпусціў чарговую кнігу пра прэзідэнта РФ - «Час Пуціна». Аднак працаваць навукоўцу, па яго прызнанні, цяпер становіцца ўсё больш складана - замінае ўзрост, і частку сваіх напрацовак ён паступова здае ў дзяржаўны архіў.
бібліяграфія
- 1974 - "Да суду гісторыі: генезіс і наступствы сталінізму"
- 1986 - "Хрушчоў. Палітычная біяграфія"
- 1990 - "Аб Сталіне і сталінізме"
- 1990 - "Яны атачалі Сталіна"
- 1991 г. - "Асоба і эпоха. Палітычны партрэт Л. І. Брэжнева"
- 1993 - "Генеральны сакратар з Лубянкі"
- 1997 - "Чубайс і ваўчар"
- 1999 - "Невядомы Андропаў"
- 2004 г. - "Салжаніцын і Сахараў. Два прарока"
- 2007 - "Расколатая Украіна"
- 2007 - "Уладзімір Пуцін"
- 2011 - "Барыс Ельцын. Народ і ўлада ў Расіі ў канцы XX стагоддзя"
- 2011 - "« Ціхі Дон ». Загадкі і адкрыцця вялікага рамана"
- 2014 - "Час Пуціна"