біяграфія
Прыбіральшчыца цётка Глаша з камедыі "Вялікі перапынак" (1972), якую «нячысцік паблытаў» даць званок з урока раней часу, знаёмая кожнаму прыхільніку савецкага кінематографа. Выканаўца ролі - Валянціна Сперантова, народная артыстка СССР.
Яе фільмаграфія складаецца ў асноўным з эпізадычных роляў, але і іх «народная бабуля» выконвала майстэрску. Біяграфія Сперантовой драматычная, аднак ад гэтага не пакутуюць камедыйныя вобразы.
Дзяцінства і юнацтва
Валянціна Аляксандраўна Сперантова, руская па нацыянальнасці, нарадзілася 11 (24) лютага 1904 г. у Зарайск (цяпер - горад у Маскоўскай вобласці), у шматдзетнай сям'і сакратара павятовага з'езда Аляксандра Дзмітрыевіча. Акрамя дзяўчынкі, бацькі выхоўвалі 8 дзяцей.
Калі Валянціне споўнілася 10 гадоў, у дом ўвайшла смерць, і клопат пра малянят легла на кволыя матчыны плечы Матроны Федосеевны. Нягледзячы на фінансавыя і палітычныя праблемы - у 1914 году пачалася Першая сусветная вайна, - у сям'і Сперантовых панавала цёплая атмасфера.
Юная Валя, дапамагаючы маме даглядаць за братамі і сёстрамі, занялася іх творчым развіццём. Яна задавальняла імправізаваныя спектаклі для сваякоў і суседзяў, сама майстравала дэкарацыі з падручных матэрыялаў, шыла з старой адзення касцюмы.
З часам цяга дзяўчынкі да сцэны заразіла аднакласнікаў, яны сталі дапамагаць у «тэатр». Дзеці арганізавалі драматычны гурток, ажыўлялі творы Аляксандра Пушкіна і рускія народныя казкі. Адначасова Валянціна выходзіла на падмосткі аматарскага тэатра пад кіраўніцтвам скульптара Ганны Галубкіна.
У 1918 году бойкі дзяўчынку заўважыў прыезджы артыст з Масквы. Ён запрасіў Сперантову ў сталіцу, абяцаў дапамагчы з паступленнем у тэатральную вучэльню, знайсці для яе жыллё і працу. Даверлівую правінцыялку чакала расчараванне - словы маладога чалавека апынуліся пустым гукам. Адна ў Маскве, Валянціна была гатовая вярнуцца дадому, але захварэла тыфам.
За некалькі тыдняў, праведзеных у лякарні, дзяўчына пераканала сябе застацца. Сперантова паступіла ў Вышэйшыя мастацка-тэхнічныя майстэрні (ВХУТЕМАСа), але, пачуўшы пра набор у тэатральную студыю «Маладыя майстры», забрала дакументы. Валянціна з першага разу стала навучэнскай установы, якое цяпер носіць назву Расійскі інстытут тэатральнага мастацтва (ГІТІС), і скончыла яго ў 1925 годзе.
Тэатр і фільмы
Адразу пасля атрымання дыплома артыстка ўладкавалася ў Першы дзяржаўны тэатр для дзяцей (сёння - Маскоўскі тэатр юнага гледача). У маладосці Валянціна Сперантова перажывала з-за знешнасці: невысокі рост (152 см пры вазе 44 кг), круглыя вочы, непаслухмяныя валасы, але на сцэне шэрая мышка ператваралася ў прыгожага лебедзя.
Праўда, дзяўчына выконвала выключна мужчынскія ролі: Джо Гарнер з «Тома Соера» (1925), Мішка з «Равеснік» (1932), Том Кент з аднайменнай п'есы Сяргея Міхалкова (1939). За травесці-вобразы акторку празвалі «галоўным хлапчуком Савецкага Саюза».
Аднойчы спектакль з удзелам Сперантовой наведаў Бернард Шоу, ірландскі драматург. Ён неверагодна здзівіўся, калі даведаўся, што ў вобразе хлопчыка - 30-гадовая жанчына. Іншаземец папрасіў праводзіць яго да Валянціны за кулісы, а затым стаў на перад ёй калена, пацалаваў руку і падзякаваў за выступ.
У разгар Вялікай Айчыннай вайны, у 1942 году Валянціна Аляксандраўна ўступіла ў франтавую брыгаду - тэатральную трупу, якая выязджала са спектаклямі ў воінскія часці рабоча-сялянскай Чырвонай Арміі і ваенна-марскога флоту СССР. У 1944 годзе Сперантова далучылася да калектыву Дзяржаўнага цэнтральнага дзіцячага тэатра (цяпер - Расійскі акадэмічны маладзёжны тэатр).
Тут над мужчынскімі персанажамі (Міця з «Дуброўскага» (1949), Чыпаліна з «Прыгод Чыпаліна» (1955)) пераважалі жаночыя. Актрыса выканала ролі Скрыначкі ў «Мёртвых душах» (1952), місіс Гарпер ў «Томе Соера» (1958), Фёклы Іванаўны ў «Жаніцьбе» Мікалая Гогаля (1963). У спектаклі «Снежная каралева» Валянціна Аляксандраўна паспела прымерыць на сябе вобраз і Кая, і Герды.
У дзіцячым тэатры Сперантова працавала да самай смерці. У апошняе дзесяцігоддзе пераважна выконвала ролі бабуль і састарэлых маці, чым заслужыла мянушку «Народная бабуля».
Тэатральная кар'ера не замінала Валянціне Аляксандраўне займацца агучваннем для «Саюзмультфільм». Яе галасамі казалі Цімур ў «Цімуры і яго камандзе», Іртыш ў «Бумбараш», Мальчыш-Кібальчыш ў аднайменнай телесказке, персанажы мультфільмаў «Дзядзька Сцёпа», «Канёк-Гарбунок», «Залатая антылопа».
У 1953 году Сперантова дэбютавала ў кіно, зняўшыся ў камедыі «Алёша Пціцын выпрацоўвае характар».
Вобраз Клаўдзіі Васільеўны Савінай са стужкі «Шумны дзень» (1960) прынёс Сперантовой ўсенародную славу. Першапачаткова міністр культуры СССР Кацярына Фурцева адмовілася пускаць фільм у пракат з-за багацці абраз, горшае з якіх - «дурніца», але партыя ўстала на бок рэжысёра Георгія Натансона. І нездарма: за першыя 2 месяцы стужку паглядзелі 18 млн гледачоў, а Валянціна Сперантова стала ўлюбёнкай савецкіх грамадзян.
Сваю апошнюю ролю акторка згуляла ў камедыі «Чатыры клапатлівых дня ў Кудиновке» (1978).
Талент Валянціны Сперантовой ганараваўся вышэйшых дзяржаўных узнагарод: заслужаная (1946) і народная артыстка РСФСР (1950), народная артыстка СССР (1970). За выкананне роляў у спектаклях «Тэлефануйце і прыязджайце» і «Зваротны адрас" па п'есах Анатоля Алексіна атрымала Дзяржаўную прэмію РСФСР ім. Н.К. Крупскай (1974).
Асабістае жыццё
Актрыса двойчы выходзіла замуж. Першым умілаваным стаў будаўнік Мікалай Гусельников. У саюзе нарадзілася дачка Аксана. Праз 10 гадоў шлюбу Мікалая запрасілі на заробкі ў Казахстан. Да таго часу Валянціна Аляксандраўна ўжо была вядомай артысткай, яна не захацела пакідаць Маскву. На новым месцы Мікалай захапіўся іншай жанчынай, і асабістае жыццё некалі тых, што любяць мужа і жонкі сышла на нішто.
Другім мужам Сперантовой стаў Міхаіл Ніканаў, былы кіраўнік тэатра Мейерхольда. У іх нарадзілася дачка Наташа. Муж і жонка пражылі душа ў душу каля 30 гадоў, пакуль Ніканаў не сканаў, не дажыўшы да 55 гадоў. Страту каханага чалавека Валянціна Мікалаеўна перажыла з цяжкасцю.
смерць
У 1970-х акторку пачалі мучыць болі ў сэрцы. Лекары рэкамендавалі знізіць нагрузкі, але яна працягвала здымацца ў кіно, выходзіць на падмосткі, працаваць на радыё і выкладаць у тэатральным вучылішчы ім. Шчэпкіна.У снежні 1977 года капітал Сперантовой пагоршылася, жанчына апынулася ў бальніцы. Народнай артысткі СССР не стала 7 студзеня 1978 года. Прычына смерці - востры сардэчны прыступ.
Магіла Сперантовой знаходзіцца на Новадзявочых могілках. Фота надмагіллі кажа пра тое, што Валянціна Аляксандраўна і яе любіць муж Міхаіл знайшлі супакой у адной мясціны.
фільмаграфія
- 1953 - «Алёша Пціцын выпрацоўвае характар»
- 1960 - «Шумны дзень»
- 1965 - «Апошні месяц восені»
- 1966 - «Два квітка на дзённы сеанс»
- 1969 - «Вясёлае чараўніцтва»
- 1971 - «Сусветны хлопец»
- 1972 - "Вялікі перапынак"
- 1973 - «Дзед левага крайняга»
- 1974 - «Тры дні ў Маскве»
- 1977 - «Дабрыня»
агучванне мультфільмаў
- 1947 - «Канёк-Гарбунок»
- 1951 - «Казка пра мёртвай царэўне і пра сем волатах»
- 1954 - «Залатая антылопа»
- 1958 - «Пеця і Чырвоны Капялюшык»
- 1958 - «Казка пра Мальчыш-Кібальчыш»
- 1964 - «Дзядзька Сцёпа - міліцыянт»
- 1966 - «Самы, самы, самы, самы»