Гісторыя персанажа
Старую Iзергiль - персанаж аднайменнага твора, які складаецца з трох, на першы погляд, не узаемазвязаных частак. Жанчына, якая перажыла шмат праблем і выпрабаванняў, праз свае апавяданні дэманструе стаўленне да грамадства, людзям, маральных каштоўнасцей.Гісторыя стварэння персанажа
Ідэя аповяду прыйшла Горкаму ў паездцы па Бесарабіі, якую літаратар распачаў у 1891 годзе. Складанне ўвайшло ў цыкл рамантычных работ пісьменніка, у якіх аналізуецца чалавечая сутнасць і прырода. Горкі супастаўляў нізкае і ўзвышанае, ня прадвызначаючы, якое з іх возьме фору. Праца над творам заняла чатыры гады. Першая публікацыя «старую Iзергiль» адбылася ў 1895 годзе. Аповяд надрукавала «Самарская газета».
Праца над складаннем захапляла Горкага. Погляд аўтара на чалавека ў механізме сацыяльных адносін адлюстраваны ў гэтым творы. «Старую Iзергiль» Максім Горкі прызнаваў лепшым тварэннем. Ствараючы вобраз Данко, Горкі спецыяльна падхарошвае апавяданне і характарыстыку персанажа, каб запаліць ў чытачах імкненне да гераічнасці і цягу да ўзнёслага.
Кніга адрозніваецца малой формай твора. Жанр вызначаны як аповяд, але пры аналізе сачыненні праглядаюцца элементы прыпавесці з маралістычнага падтэкстам. У апавяданні мала герояў, прысутнічае матыў навучаньня. Гаворка вядзецца ад асобы персанажа. Горкі верыў, што параўнанне з героямі, здольнымі на подзвіг, дазволіць чытачу стаць лепш, імкнуцца да дабра і лепшым праявам душы.
Вобраз і лёс старую Iзергiль
Ўступленне ў аповедзе ўяўляе сабой апісанне прыроды і атмасферы. Аўтар мае зносіны са старой па імі Изергиль, якая успамінае біяграфію і павучальныя гісторыі. Жанчына распавядае суразмоўцу дзве легенды.Першая гісторыя пра Лары абвяшчае, што на Зямлі з'явілася цень. Адбылося гэта наступным чынам. Аднойчы арол выкраў з племя моцных людзей дзяўчыну і пачаў жыць з ёй, як з жонкай. Калі яго напаткала смерць, дзяўчына вярнулася дадому не адна, а з сынам.
Апавяданне распавядае пра сына дзяўчыны і арла, які пагарджаў навакольных і быў пыху. Дачка старэйшыны спадабалася яму, але юнак атрымаў адмову. У гневе Лары забіў выбранніцу. Праз час стала ясна, што герой бессмяротны. Гады і падарожжа знясілілі мужчыну фізічна, і ён ператварыўся ў цень.
Аповяд старой гучыць рэалістычна. Ён пераплятаецца з падзеямі з насычанай жыцця пажылы жанчыны. Энергічнасць гераіні размяшчае да яе чытача і слухача аповеду. У юнацтве яна працавала пралль, але не задаволілася такім жыццём. Збегшы з умілаваным, Изергиль нядоўга жыла з ім, і пайшла да іншага мужчыну.
У яе жыцці былі гуцулаў і рускі, вайсковец і паляк, маладзенькі туркаў і іншыя героі. Кожнага мужчыну жанчына горача любіла, але ніводнага не хацела б успамінаць. Пытанне вернасці і здрады гераіня ўспрымае прастадушна, кажучы, што галоўнае - каб чалавек быў адкрыты да яе.
Характарыстыка гераіні цікавая тым, што яна не забылася, як гэта - быць юнай і з цікавасцю жыць. А на парозе смерці спрабуе навучыць іншых кахаць, прагнуць, ясна бачыць і востра чуць. І глыбока шкадуе, што ў маладога пакалення няма таго запала, што быў у яе і іншых герояў легенд.
Гісторыя Данко займае галоўнае месца ў аповядзе. Персанаж выклікае захапленне сказальніца. Мужчына з племя моцных людзей, як і яго суродзічы, трываў нападу ворагаў, загналі іх на балота. Па адзін бок стаялі нападаючыя, а па другі размяшчаўся цёмны лес. Племя Сцеражыцеся вайны і задумвалася пра тое, каб пагадзіцца на палон. Смеласць Данко згуляла вырашальную ролю. Ён павёў людзей за сабой скрозь дрымучы лес, хоць спачатку супляменнікі папракалі яго. Разарваўшы свае грудзі, ён вырваў падпаленае сэрца, гарэў ад смагі дапамагчы блізкім.
Сваім сэрцам Данко асвятляў шлях з лесу і, выйшаўшы з яго, памёр. Ніхто не заўважыў ахвяры. Хто-о наўмысна наступіў на сэрцы героя і растаптаў яго ў іскры. Цяпер агеньчыкі бачныя ў стэпавай раўніне перад навальніцай. Апісанне ўчынку Данко - гэта апяванне яго адвагі і чалавекалюбства. Гэтая частка - найважнейшая ў апавяданні.
Вобраз старой створаны аўтарам нездарма. Старая і нямоглая, яна рабіла ўражанне неверагоднай драхласці. Яе ўзрост складана было адгадаць. Ня намякала на яго і знешнасць. Голас жанчыны як быццам рыпеў, а маршчыны испещряли ўвесь твар апавядальніцы.
Горкі шукаў асаблівае ў чалавеку, коря цяперашняе пакаленне за інертнасць і безуважнасць. Пісьменніка сумаваў праз тое, што ўсе вакол шукаюць выгаду, што апяваў ім гераізм забыты. Изергиль апісвае рускіх як панурых і празмерна сур'ёзных людзей. Сутнасць гэтага персанажа заключаецца ў тым, што Изергиль выступае пасярэднікам паміж аўтарам і чытачом, транслюючы думкі Горкага.
Аповяд старой поўны спецыфічных абаротаў, адрозніваецца ад стылістыкі апавядання, з якога пачынаецца твор. Гутарковая манера бярэ верх над складнасцю гаворкі. Ад гэтага легенды гучаць аўтэнтычна і захапляльна. Старая ўвасабляе сабой жыццёвую энергію, а яе героі - чалавечыя заганы і цноты. Праз яе Горкі транслюе ідэю поўнага жыцця, у якой няма абмежаванняў і рамак, гультайства і пасіўнасці.
Старую Iзергiль ў фільмах
Па матывах паданні аб адважным і самааддана Данко ў 1967 годзе «Киевнаучфильм» выпусціў мультыплікацыйны карціну «Легенда пра палымяны сэрца». Маляваны мультфільм ідэнтычны гісторыі, расказанай гераіняй твора. Закадравы тэкст скрыпучым голасам чытала артыста Вольга Каваленка.
Яшчэ адна экранізацыя, якая заснавана на апавяданнях Максіма Горкага «старую Iзергiль» і «Макар Чудра» - «Табар сыходзіць у неба» 1976 года. Ролю Изергиль ў фільме сыграла савецкая артыстка Марыя Расціславаўна Капнист.
цытаты
І ўсе яны - толькі цьмяныя цені, а тая, якую яны цалавалі, сядзіць побач са мной жывая, але усушэння часам, без цела, без крыві, з сэрцам без жаданняў, з вачыма без агню - таксама амаль тень.Те, якія не ўмеюць жыць, ляглі спаць. Тыя, якім жыццё мілая, вось - поют.И бачу я, што не жывуць людзі, а ўсё прымяраюцца і кладуць на гэта ўсё жыццё. І калі абкрадуць самі сябе, патраціўшы час, то пачнуць плакацца на лёс. Што ж тут лёс? Кожны сам сабе лёс!бібліяграфія
- У 1895 - «старую Iзергiль»
фільмаграфія
- 1967 - «Легенда пра палымяны сэрца»
- 1976 - «Табар сыходзіць у неба»