Гісторыя персанажа
Раман «Тамаш Гардзееў", выдадзены ў 1899 годзе, лічыцца першым маштабным складаннем Максіма Горкага. Твор апавядае пра маладога чалавека, якому ў спадчыну дасталіся стан бацькі і фамільнае справа. У спробах працягнуць дзейнасць і павялічыць капітал, які прынеслі дзеянні яго бацькі, Тамаш, бунтар і летуценнік, мяркуе, што шчасце вымяраецца не ў грошах. Пошук свайго месца ў жыцці даецца галоўнаму герою нялёгка. Суцяшэннем для яго становяцца п'янства, загулы і недарэчныя выбрыкі.Гісторыя стварэння персанажа
Кніга Горкага ўяўляе сабой жанравы сімбіёз. Гэта раман, які апісвае біяграфію маладога чалавека, які знаходзіцца ў канфлікце з роднай для яго асяроддзем. У ім праглядаецца гісторыя сучаснага пакалення - прадстаўнікоў моладзі, якая ўстае ў апазіцыю буржуазіі або падпарадкавальнай ёй. Раман пра выхаванне сумяшчаецца з раманам пра пакаленнях. Такую фармулёўку выкарыстаў сам аўтар.
Характарыстыкі герояў, якія выкарыстоўваюцца Горкім, даюць уяўленне аб тыповых буржуа, чыё паводзіны адпавядаюць тым ці іншым перыядах будаўніцтва капіталізму. Пісьменнік малюе вобразы купцоў старой загартоўкі і людзей новай фармацыі, падаючы паўнавартасную карціну соцыуму і яго супярэчнасцяў. Трактоўка галоўнага героя твора дазваляе вылучыць яго з апісванай асяроддзя. Ён выступае праціўнікам ўсяму класу, да якога належыць па статусе.
Ўчынкі Тамаша Гардзеева аўтар апраўдвае ня выхаваннем або умовамі яго існавання, а індывідуальнасцю яго характару і прыродай асобы. Усё ў ім паўстае супраць сацыяльнай несправядлівасці. Герой марыць пра ўсеагульным выгодзе. Сваё імя Тамаш Гардзееў атрымаў нездарма. Вучань Хрыста - Тамаш насіў мянушку Нявернік. А прозвішча Гардзееў сведчыць аб празмернай гонару яе ўладальніка.
Раман «Тамаш Гардзееў»
У літаратуразнаўстве вобраз Тамаша Гардзеева асацыюецца з вобразам бунтара, які выступае супраць купецтва і изжившего сябе ўкладу жыцця, прынятага ў царскай Расіі. Бацька і хросны Тамаша былі жыццярадасныя і ўкладваліся ў уласную справу. Іх нашчадак, насупраць, адрозніваецца марнасьці і жаданнем супрацьстаяць звыклым нормам. Жыццё ўяўляецца яму катлом, у якім кіпяць жывыя людзі. Гэта спараджае ў ім разважанні пра сэнс жыцця.
На працягу ўсяго рамана героя суправаджаюць сімвалы. Адным з іх становіцца сава, трактаванай як вобраз мудрасці. Горкі прыводзіць у прыклад сітуацыю з дзяцінства персанажа, калі Тамаш зь сябрамі заганяў саву і вымусіў яе схавацца. У такім жа становішчы знаходзіцца герой у момант сустрэчы з чытачом.
Мужчыну уласціва рыса, уласцівая героям рускай літаратуры: паўсонная свядомасці. Яна спалучаецца з вытлумачальным жаданнем маладосці секчы з пляча, звяртаць на сябе ўвагу і кіраваць. Так Тамаш сам прыводзіць сябе да ўнутрыасобасных канфліктаў. Ён спрабуе самасцвярдзіцца і не можа зрабіць гэтага, бо не знаходзіць шляхоў для самарэалізацыі
Сарамлівы і нясмелы, Тамаш не здольны паглыбіцца ў сутнасць сітуацыі і яе праблематыку. Жыццёвае нутро сямейнай справы аказваецца не па душы герою. Узнёслы і прыстойны, ён не трывае фальшы і не гатовы ісці на хітрыкі дзеля прыбытку. Тамаш - эстэт. Ён бачыць прыгажосць прыроды, людзей, паводзін і працы. Любуецца працай кучаравага хлопца пры ўздыме баржы.
Каманда работнікаў зачароўвае маладога чалавека і адначасова спараджае ў ім раздражненне. Яму хочацца, каб крах нагнаў агульную справу, і гэта адбываецца. Калі праца была скончана, гнеў Гардзеева перайшоў з калектыву працаўнікоў на саму баржу, страцілую таварны выгляд.
Тамаш не прыстасаваны да існавання ў навакольны свет. Ён не гатовы слухаць чужыя навучанні. Бацька, хросны, Люба - усё спрабуюць навучыць яго жыцця. Але ўсё дарэмна. Герой асуджаны на пакуты і пошукі самога сябе. Спачатку ўсё даюць яму ўрокі і наказы, а затым пакідаюць героя, пазбягаючы яго тугі і неабходнасці суперажываць.
Тамаш не стаў карысны людзям і ня зрабіў ні для каго добрае справы. Сын багацея прокутил стан, ня задумаўшыся пра тое, што грошы трэба выкарыстоўваць на карысць. Ня які на Бога, малады чалавек да смерці верыць, што ўсім рухае не палец Гасподні, а яго асабістае жаданне.
Самаўлюбёнасць і адчуванне ўласнай перавагі кіруюць ім. Тамашу не хапае пакоры і пакаяння. Над ім пануе наймацнейшы грэх - гардыня. Фінал творы дэманструе паражэнне героя і перамогу справядлівасці. Ён страціў здаровы сэнс і блукаў па горадзе ў напаўпрытомным стане. Людзі, якіх герой высмейваў, цяпер смяюцца з яго. Смерць персанажа - гэта вызваленне свету ад яго існавання, кара яго легкадумнасці і недахопаў.
экранізацыі
У 1959 годзе па рамане Горкага знялі фільм. Рэжысёрам выступіў Марк Данскі. Галоўную ролю выканаў акцёр Георгій Епіфанцаў. Змест кінастужкі супадае з сюжэтам кнігі.
У сям'і купца нараджаецца сын Тамаш. Маці памірае пры родах, таму дзіцяці вызначаюць на выхаванне ў сям'ю хроснага. Да 6 гадоў хлопчыка забірае да сябе бацька, жадаючы выхоўваць Тамаша будучыняй купцом, жорсткім і непахісным прадаўжальнікам сямейнай справы.
Герой не знаходзіць сябе ў жыцці. Пасля смерці бацькі ён марнатравіць набытак, не атрымліваючы задавальнення ад гулянкі і бессэнсоўных марнаванняў. Людзі яго круга становяцца чужымі, і паміж Тамашам і соцыумам ўзнікае непрымірымы канфлікт. У фінале гісторыі Гардзееў прызнаны шалёным. Ён заканчвае дні на абочыне жыцця, стоячы ў чарзе за пахлёбкай ў царкоўным прытулку, фінансаваць яго бацькам.
Цікавыя факты
- Малы Тэатр СССР выпусціў телепостановку па матывах твора Горкага «Тамаш Гардзееў». Фота сцэнаграфіі і акцёраў у вобразах выкладзеныя ў інтэрнэце. Рэжысёр пастаноўкі - Барыс Львоў-Анохін. У галоўнай ролі выступіў акцёр Васіль Бачкароў.